Bağlarda Yaz Budaması

Asmanın yeşil olduğu dönemde yapılan filiz, uç, tepe ve bilezik alma, yaprak, salkım, tane seyreltmesi işlemlerine verilen isimdir. Yeşil budama olarak da adlandırılır.

YAZ BUDAMASI

• Ürün kalitesini arttırmak.
• Asmalarda büyüme ve gelişmeyi kontrol altına alarak daha iyi odunlaşma ve rüzgar zararından korunma sağlar.
• Daha sağlıklı ve kuvvetli gelişme sağlamak.
• Sıcak bölgelerde koltuk sürgünleri ile asmayı güneşten korumak.
• Nemli iklimlerde omcaların iç kısımlarını açarak salkımların ışık ve havadan daha iyi yararlanmasını sağlamak.

Yeşil Budama şekilleri
• Filiz Alma
• Uç Alma
• Yaprak Alma
• Bilezik Alma
• Koltuk Alma
• Salkım Seyreltmesi
• Tane Seyreltmesi
• Dip Sürgünlerin Temizlenmesi

Filiz Alma: Sürgünlerin henüz sertleşmediği, oldukça taze olduğu döneme filiz adı verilir. Asmaların uyanmasını takip eden dönemde başlayan ve çiçeklenmeye kadar devam eden dönemde obur sürgünlerin alınması, aynı gözden çıkmış 2–3 sürgün sayısının bire indirilmesi işlemidir. Sürgünlerin erken dönemde henüz sertleşmeden alınmasında yarar vardır. Obur sürgünler gözler uyanır uyanmaz yapılabilir. Filizlerin erken dönemde alınması, özellikle yara yerlerinin daha küçük olması ve daha çabuk kapanmasını sağlar. Aynı gözden çıkan sürgünler 15–20 cm olduğunda alınmalıdır. Bunun nedeni sürgünlerin ve salkımların gelişimini gözlemlemektir. Bu sürgünlerde öncelikle zayıf gelişenler ve salkım taşımayanlar çıkarılarak her gözde bir sürgün bırakılır.
Filiz alma ile besin maddelerinin gereksiz sürgünler tarafından kullanılması da önlenmiş olur. Sürgünlerin seyreltme işlemi asmanın havalanmasını da sağlar. Hastalıklarla mücadele daha kolay olur. Salkımların güneş görmesi ve daha iyi renk alması sağlanır. Fakat çok sıcak yörelerde salkımları tamamen açığa çıkaracak şekilde filiz alma yapmamak lazım. Tanelerde güneş yanıklarına neden olur. Böyle yörelerde yarı gölge olacak şekilde filiz alma işlemi gerçekleştirilmelidir. Bağ sürekli gezilerek birkaç dönemde filiz alma işlemi yapılmalıdır.
Sürgünlerin kırılma riskinin yüksek olduğu rüzgârlı yörelerde filiz alma daha geç dönemde yapılmalıdır. Don tehlikesinin olduğu yerlerde, bu tehlike geçtikten sonra filiz alma işlemi gerçekleştirilmelidir. Asmanın kollarından biri veya bu kollar üzerinde bulunan yaşlı dallardan biri kırılmış ve boşluk oluşmuşsa bu boşlukların doldurulmasında obur sürgünlerden yararlanılabilir. Aynı şekilde yaşlı dallar çok uzamış ve yenileme işlemi yapılacaksa bu dalların altından çıkan obur sürgünlerden biri bırakılarak kış budamasında yararlanılabilir. obur sürgünlerin çok sayıda çıkması o asmada kış budamasında bırakılan göz sayısının az bırakıldığının kanıtıdır. Bu nedenle bu veriden yola çıkarak gelecek sene daha fazla göz sayısı bırakmak gerekir. Bu filiz alma işlemini de kısmen azaltır. Asmanın kuvvetli gelişmesi nedeniyle üzümleri silkme gösteren çeşitlerde, filiz alma işlemini geç ve iki defada yapmak da yarar vardır.

Uç Alma: sürgünlerin uç kısımlarının kesilmesi işlemidir. Sürgünlerin rüzgarlardan kırılmasını önlemek, sürgünlerin uzayarak sıra aralarını kapatması, soğuk yörelerde toprağa gölge yapmasını önemek, tane tutumunu artırmak başlıca amaçlardır. Çiçeklenmeden önce veya sonra yapılabilir. Tane tutumunu artırmak için çiçekten hemen önce veya çiçeklenme başlangıcında yapılması önerilir. Böylece besin maddeleri sürgün uçlarından salkımlara yönlendirilerek daha iyi tane tutumu sağlanmış olur. Sürgünlerin gelişimi durduğu dönemde yapılan derin uç alma işlemine Tepe Alma denir. Amacı dip gözlerin daha iyi gelişimi ve salkımların daha iyi güneş almasını sağlamaktır. Filiz alma işleminde olduğu üzere; soğuk yörelerde bu sayede toprağın gölgelenmesinin önüne geçmek, rüzgârlı yörelerde sürgünlerin kırılmasını önlemek amacıyla da uç alma işlemi gerçekleştirilir.
Uç alma son salkımın üzerinden 3–4 yaparak kalacak şekilde yapılır. Karışık budama yapılmış asmalarda ırgatlar (yedek) üzerinde ki sürgünlerin uç alması çok önerilmez. Yapılacaksa hafif bir uç alma işlemi yapılır. Bunun nedeni kış budaması kapsamında istenilen uzunlukta bayrak bulunamayabilir. Uç alma işlemi çeşit, iklim ve toprak özellikleri göz önüne alınarak yapılmalıdır. En uygun uç alma zamanını ve şeklinin bağcı tarafından belirlenmesi gerekir.

Yaprak Alma: üzümlerin olgunlaşmaya başladığı dönemde, salkımların alt tarafında kalan dip yaprakların fotosentez yeteneğini kaybedip yaşlandığında yapılan bir işlemdir. Öncelikle dip yapraklar alınır. Gerektiğinde salkımın üstünden 2–3 yaprak alınabilir. Bu sayede salkımların daha iyi havalanması sağlanır. Böylece hastalıklarla mücadeleye karşı da önemle alınmış olur. Olgunlaşma dönemi yağışlı geçen yörelerde bu işlem daha önemlidir. İlaçlama ve büyümeyi düzenleyici maddelerin salkımlarla daha iyi teması sağlanmış olur. Yaprak alma işlemi ile salkımların daha fazla güneş alması da sağlanmış olur. Bu sofralık üzümlerde tanelerin daha iyi renk almasını ve albenisini artırmasına neden olur. Sıcak yörelerde yaprak alma biraz daha titizlikle yapılmalıdır. Fazla yaprak alma salkımların güneşle direk teması tanelerde güneş yanıklarının meydana gelmesine ortam hazırlar.

Bilezik Alma: Asmalarda kabuğun belirli kalınlıkta ve tamamen çıkarılması böylece yapraklardan aşağı doğru olan besin elementlerinin akışını salkımlara yönlendirilmesi amacıyla yapılan işlemdir. Bu amaçla kabuk 0,5 cm kalınlıkta makasla veya aşı bıçağı ile çıkarılır. Daha ince çıkarma da yapılabilir ve buna çizme veya araka denir. Zayıf ve sulanmayan bağlarda tercih edilememelidir. Bilezik alma daha çok çekirdeksiz çeşitlerde kullanılır. Gövdeden veya çubuklardan bilezik alınabilir. Gövdeden bilezik lama daha pratik ve ucuz bir yöntemdir. Bayramdan bilezik alınabilir ama ırgattan bilezik alınmaz. Bilezik almada sadece kabuk kesilmeli, alttaki odun dokuya zarar verilmemelidir. Bilezik alınan kısım 3–6 hafta içerisinde tekrar kabuk bağlar. Bilezik alınan asmada aşırı ürün varsa seyreltme yapılmalıdır. Bakım şartları yerine getirilir ve salkım seyreltmesi yapıldığı takdirde her yıl bilezik alma işlemi gerçekleştirilebilir. Bununla birlikte bazı yapılan araştırmalarda devamlı bilezik almanın salkım iriliğini azalttığını ve asmanın ekonomik ömrünü kısalttığını bildirmiştir. Gövde çapı 35’mm den daha küçük alan asmalarda bilezik alma işlemi gerçekleştirilmez.
Bilezik alam üç amaç için uygulanır.
1- Tane tutumunu artırmak: çiçeklenme başlamadan bilezik alma yapılır. Çekirdekli çeşitlerde pek uygulanmaz. Özellikle Sultani Çekirdeksiz gibi silkme gösteren çeşitlerde bu yolla tane tutumu artırılabilir.
2- Tane iriliğini artırmak: Çekirdeksiz çeşitlerde çiçeklenmenin hemen arkasından yapılır. Tam çiçeklenmeden 5-10 gün sonra, tutmuş olan tanelerde hücre bölünmesinin en hızlı olduğu devrede yapılmalıdır. Bilezik almadan hemen sonra tane seyreltmesi yapmada fayda vardır.
3- Erkencilik sağlamak: Bu çekirdekli çeşitlerde renklenmeyi iyileştirmek ve olgunlaşmayı erkene almak amacıyla ben düşme başlangıcında yapılır. Asmanın ürün miktarı, gelişimi, mevsimle yakından ilişkilidir. Asmanın gücünü azalttığında pek önerilen bir yöntem değildir. Çekirdeksiz ve Perlette gibi çekirdekli çeşitlerde etkisi önemsizdir.

Koltuk Alma: Asmalarda, özellikle uç ve tepe alımı yapıldıktan sonra yaprak koltuklarındaki aktif gözlerden yeni sürgünler oluşmaktadır. Koltuk ismi verilen bu sürgünler, kuvvetli gelişen omcalarda daha fazla oluşur ve hızla büyüyerek asmanın besinlerine ortak olur ve sonuçta üzümlerde renk oluşumu ile olgunluk gecikir. Diğer yandan koltuk sürgünleri nemli ve serin yörelerde güneşlenmeye ve havalanmaya engel olurlar. Bu nedenle söz konusu yörelerde özellikle kuvvetli gelişen çeşitlerde koltuk sürgünleri, mümkün olduğu kadar erken dönemde alınmalıdır.

Salkım Seyreltmesi: Çiçeklenmeden önce çiçek salkımlarının, koruk döneminde ise üzüm salkımlarından bir kısmının çıkarılması işlemidir. Daha çok sofralık üzümlerde yapılır.
Çiçeklenme döneminde yapılacak salkım seyreltmesinde aynı sürgün üzerinde ki salkımlardan en üstteki salkımı koparmak gerekir. Cardinal ve Alphonse Lavalle çeşitlerinde salkım seyretmesi işleminin yapılması önerilmekle birlikte Razakı çeşidinde çok önerilmemektedir. Bu da salkım seyreltmesi işleminin çeşide göre değişebileceği anlamına gelir. Üzüm salkımı seyreltmesinde tane tutumundan hemen sonra, tane tutumu iyi olmayan ve çok sıkı salkımlar çıkarılır. Aşırı irilikte ve küçüklükteki salkımların çıkarılması önerilir. Sulanamayan ve kurak
bölgelerde hasada yakın bir zaman diliminde salkım seyreltmesi yapılabilir.
Tane Seyreltmesi: Salkımlarda ki tane sayısını azaltmaktır. Salkımın uç kesiminin kesilmesi şeklinde yapılır. İri salkımlı çeşitlerde daha önemlidir. Çiçeklenmenin hemen arkasından yapılmalı ve taneler birbiri ile temas edecek büyüklüğe gelmeden tamamlanmalıdır. Tane seyreltmesi salkımın daha gevşek yapıda olmasını ve pazarlama kolaylığı sağlaması açısından önemlidir. Tane seyreltmesi iyi yapıldığı takdirde kırmızı ve siyah renkli çeşitlerde; iri taneli, seyrek yapıda ve renklenmesi iyi salkımlar elde edilir ve hasat zamanı çürüme riski azalır.

Dip sürgünlerin çıkarılması: Aşılı asmalarda dip sürgünler odunlaşmadan temizlenmelidir. Aksi halde boğaz kökleri oluşmuşsa asmanın zayıflamasına, hatta aşının atılmasına neden olur.

Kaynak: Tarimsalhaber.com