Bağ Tesisi ve Bağda Aşılama

Bağ Tesis Edilecek Arazinin Seçimi, Anaç ve Çeşit Belirlenmesi

İyi bir bağ yetiştirmenin temel şartı, bağ kurulacak arazinin doğru seçilmesidir. Bu nedenle bir yerde bağ kurmak istiyorsak önceden o yöreye uygun anacı ve amaca uygun çeşidi belirleyerek bunların iklim ve toprak isteği ile bağ kurulacak arazinin özellikleri iyi incelenmeli, uygunluğu belirlendikten sonra dikime geçilmelidir.

Bağ yeri seçildikten, dikilecek anaç ve çeşit belirlendikten sonra, toprağın hazırlanması işlemine geçilir. Bunun için arazide varsa kayalar, ağaçlar ve çalılar temizlenir. Tümsekler düzeltilir, çukurlar doldurulur. Fazla su tutan yerlerdeki suyun akıtılması için drenaj kanalları açılır.

Daha sonra toprak 50-60 cm derinlikte traktör arkasına takılan tek kulaklı pullukla Sonbahar başlangıcında sürülmeli ve sürüm esnasında çizi tabanına saf madde olarak dönüme 20-30 kg. fosfor ve 40-50 kg. potasyum, taban gübresi şeklinde verilmelidir.

Dikim, sonbahardan ilkbahara kadar yapılabilir. Kışı sert geçmeyen ve fazla su tutmayan yerlerde sonbahar dikimi tercih edilmelidir.

Dikim Yerlerinin İşaretlenmesi.

Dikimden önce toprak tırmık vs. ile düzeltilerek fidanların dikileceği yerlerin işaretlenmesine geçilir.

Bağda bırakılacak sıra arası ve sıra üzeri mesafeler yöreye, çeşide, iklim ve toprak durumuna göre değişmekle beraber en uygun mesafe sıra arası için traktörün geçebileceği mesafe kadar olan 2-3 metre ve sıra üzeri içinde 1,5-2 veya 2,5 metredir. İyi bir güneşlenme içinde sıraların istikameti doğu-batı veya kuzey-güney gibi ana yönler doğrultusunda olmalıdır.
Eğer bağ tesis edeceğiniz arazi meyilli ise, toprak erozyonuna engel olmak için sıralar meyle dik yapılmalıdır.

Çukur Açılması ve Fidanların Dikime Hazırlanması.

Dikkatli yapacağınız işaretlemeden sonra fidanları dikeceğiniz çukurların açılmasına geçilir. Bunun için insan gücü ya da traktöre takılan burgu makinası ile 30 cm genişlikte 30-50 cm derinlikte çukurlar açılır, her çukurdan çıkan toprak çukurun bir tarafına yığılır ve bu toprağa varsa yanmış ahır gübresi konulur.

Dikilecek fidanların kökleri dikimden bir gün önce su içine konmalı ve dikim esnasında fidanların yan kökleri dipten, dip kökleri 4-8 cm uzunluktan kesilmeli, sürgünlerin birisi hariç diğerleri dibinden, kalan sürgün de 1-2 göz üzerinden budanarak dikim budaması yapılmalıdır.

İşaretleme yapılırken dikim tahtası kullanmak gerekir. Yaklaşık 150 cm uzunluğundaki tahtanın birer ucuna 2 yiv ve fidanın yerleştirileceği orta kısımda bir yiv açılır. İşaretlenen bu üç yive birer işaret kazığı çakılır. Tahta kaldırılır. Ortadaki kazığın olduğu yer fidanın dikim noktasıdır. Dikimde fidan o kısımda tutularak çukur toprakla doldurulur.

Dikilecek fidan aşısızsa ileride aşıyı toprak seviyesinin üstünde yapabilmek için 8-10 cm’lik kısım; fidan aşılı ise aşı noktası toprak seviyesinin üstünde kalacak şekilde çukurun içine tutulur ve dibine gübreli toprak atılır. Fidan bu toprağın üzerine oturtularak çukur yarıya kadar üstten çıkan toprakla doldurulur ve ayakla çiğnenerek sıkıştırılır. Sonra toprak seviyesine kadar alttan çıkan toprakla doldurmaya devam edilir ve tekrar sıkıştırılır.

Dikimden sonra bir miktar can suyu verilir. Toprak üstünde kalan kısmın hava şartlarından zarar görmemesi için üzerine 5-10 cm gevşek toprakla kümbet yapılır ve fidanların dibine birer herek dikilir.

Dikimden sonraki ilk yıl tutunma yılı olduğundan iyi bir gelişme için çaba sarf edilmeli ve uygulanacak terbiye şeklinin tesisine 2. yıldan itibaren geçilmelidir.

Bakım İşleri

İlk yıl yapılacak bakım işleri arasında toprak işlemesi yanında sulama gelmektedir. Gelişen sürgünlerin mildiyöden zarar görmesini önlemek için 3-4 yapraklı oldukları devreden itibaren bölge özelliğine göre 2-3 defa %1’lik bordo bulamacı veya bakırlı ilaçlarla ilaçlanmalı, küllemeye karşı da lüzumlu görüldüğü zamanlarda kükürt atılmalıdır. Ayrıca zararlı böcekler görüldüğünde mücadele yapılmalıdır.

Aşılı fidanlarda aşı noktasında meydana gelen boğaz kökleri ilkbahar sonunda ve sonbaharda kümbetler açılarak temizlenmelidir.

Aşı sürgünlerinin rüzgardan kırılmasını önlemek için hereğe bağlanması gereklidir. İlk yıl bırakılan sürgünlerden uygun olan birisi kış budaması sırasında düşünülen terbiye sistemine göre gövdeyi teşkil etmek üzere seçilir ve ikinci yıldan itibaren şekil oluşturmaya başlanır.

Bağda Aşılama Teknikleri

Daha önceki dersimizde bahsettiğimiz gibi filoksera, nematod gibi toprak zararlıları ile bulaşık bölgelerde bağlar bunlara dayanıklı anaçlar üzerinde kurulmaktadır.

Anaç kullanarak bağ tesisinin aşılı fidan ve aşısız fidan ile olmak üzere iki şekilde yapıldığını öğrendik, herhangi bir nedenle aşılı asma fidanı bulamadığımızda bağa önce amerikan asma fidanı dikilir. Bunlar baş parmak kalınlığını alacak kadar gelişince istenen çeşitle yerinde aşılanır.

Bağcılıkta yerinde aşılamada en yaygın olarak kullanılan aşı şekli yarma aşı ve kakma aşıdır. Son yıllarda göz aşısı kullanımı da geniş ölçüde uygulanmaktadır.

Yarma Aşı

Amerikan asma anaçları dikiminden sonra 2-3 yıl içinde baş parmak kalınlığına gelince İlkbaharda Mart, Nisan aylarında aşılanır. Aşı için önce anacın çevresindeki topraklar çapa ile açılır ve anaç toprak seviyesinin 10-15 cm üzerinden kesilir. Aşı bıçağı ile üst yüzeyi düzeltilir, perdahlanır.

Anacın fazla yarılmasını önlemek için alttan rafya ile sıkıca bağlamak gerekir. Aşı baltası ile tam ortadan 3-4 cm kadar yarılır. Aşı baltasının uç kısmı yarığa sokulur. Aşılanacak çeşidin iki gözlü kalemi alt gözün 1 cm altından ve göz dışarı gelecek şekilde kama gibi kesilir. Kamanın bir tarafında öz diğer tarafında odun kısmı görülmeli anaçtaki yarık kadar olmalıdır. Kalemin kabuğu anacın kabuğu ile aynı hizaya gelecek ve boşluk kalmayacak şekilde kalem anaçta açılan yarığa yerleştirilerek balta çıkarılır. Altta önceden bağlanmış olan rafya yukarı doğru sıkıca sarılarak aşının hemen altından düğümlenir. Aşının üzeri gevşek toprakla yavaşça kapatılıp kümbet yapılır ve yanına bir işaret çubuğu konur.

Baş parmak kalınlığındaki anaçlara iki gözlü bir kalem yeterlidir. Kalın anaçlara iki kalem konmalıdır.

Kakma Aşı

Yapılışı yarma aşıya benzemektedir. Bu aşıda anaç toprak seviyesinin hemen üzerinden kesildikten sonra ortadan baltayla yarma yerine bir kenarına karşılıklı olarak içe doğru daralan V şeklinde yuva açılır. İki gözlü kalem açılan yere tam oturacak, şekilde hazırlanır. bunun için kalemin alt gözü dışta olacak şekilde kama gibi kesilir ve anaçtaki yerine kabuk kabuğa değecek biçimde ve boşluk kalmadan sıkıca oturtulur. Aşı tamamlandıktan sonra rafya ile bağlanır. Üstü yavaşça tavlı toprakla kapatılır ve yanına bir herek dikilir.

Göz Aşısı

Biz burada bağlarda en çok uygulanan yongalı göz aşısını öğreneceğiz.

Bağda yongalı göz aşısı iki dönemde yapılmaktadır.

1- İlkbaharda bağlarda su yürüdüğü dönemde yapılanına sürgün göz aşısı ,
2- Yazın sonunda gelişmenin durduğu zaman yapılan aşıya ise durgun göz aşısı denir.

Yongalı göz aşısı genellikle çapı 1-2,5 cm arasında olan anaçlarda en iyi sonucu vermektedir. Yapılışına gelince; Bu aşının yapılabilmesi için anaca su yürümesi gerekmektedir. Aşıdan bir gün önce başın hemen altından makas veya bağ bıçağı ile anacın tepesi kesilir. Anacın toprağa yakın veya boğaz kök oluşmasını önlemek için toprâğın 10-15 cm kadar üzerinden iki boğum arasındaki düzgün bir yerden 3 cm’lik kısmın kabukla birlikte çıkarılır. Bu yere aşılanacak çeşidin göz kaleminden aynı büyüklükte bir yongalı göz alınarak yerleştirilir. Burada dikkat edeceğimiz nokta, göz parçasındaki kambiyum (kabuk altındaki odunla kabuk arasındaki kısım) tabakası ile anacın kambiyum tabakasının üst üste gelmesidir. Göz yerleştirildikten sonra enli esnek bantla sıkıca ve hava almayacak şekilde bağlanması gerekir.

Aşıdan 7-10 gün sonra aşılar kontrol edilir, tutmayanlar yenilenir. İyice kaynamış aşıların tırnakları gözün hemen yanından meyilli olarak kesilir.