Mr.Muhendis
20.12.2011, 16:51
Sebze türlerinin botanik sınıflandırılması: Sebzelerin botanik özelliklerine göre sınıflandırılması iki şekilde yapılmaktadır. Bunlar, familyalara ve çiçek biyolojilerine göre yapılan sınıflandırma şekilleridir.
Bilindiği gibi tohumlu bitkiler Spermatophyta olarak adlandırılan Phylum içinde toplanmışlardır. Bunun içinde iki bölüm(division) bulunur.
Division I. Gymnospermae : Açık tohumlular
Division II. Angiospermae : Kapalı tohumlular
Bütün sebzeler Angiospermae (Kapalı tohumlular) içinde bulunurlar. Bu bölümün içinde de iki sınıf mevcuttur.
Class I. Monocotyledoneae : Tek çenekliler
Class II. Dicotyledoneae : Çift çenekliler
I. Monocotyledoneae (Tek çenekliler)
1.Liliaceae familyası (Zambakgiller)
Takım:Liliflorae
Familya:Alliaceae
Tür:Allium cepa (soğan)
:Allium ampeloprasum var. porrum - Allium
porrum (pırasa)
:Allium sativum (sarımsak)
:Asparagus officinalis (kuşkonmaz)
2.Graminae familyası
Takım:Graminales
Familya:Graminae
Tür: Zea mays convar. saccharata var. rugosa (tatlı mısır)
II. Dicotyledoneae (Çift çenekliler)
1.Chenopodiaceae (kaz ayaklılar) familyası
Takım:Centrospermae
Familya:Chenopodiaceae
Tür:Beta vulgaris varietas cruenta (kırmızı pancar)
:Beta vulgaris var. cicla (pazı)
:Spinacia oleracea (ıspanak)
Portulacaceae (semizotugiller) familyası
Familya:Portulacaceae
Tür:Portulaca oleracea (semiz otu)
2.Cruciferae (haçlı çiçekliler) familyası
Takım:Rhoadales
Familya:Cruciferae
Tür: Brassica oleracea var. capitata (baş lahana)
:Brassica oleracea var. acephala (yaprak lahana)
:Brassica oleracea var. botrytis (karnabahar)
:Brassica oleracea var. gemmifera (brüksel lahanası)
:Brassica oleracea var. italica (brokkoli)
:Brassica rapa subsp. Pekinensis (çin lahanası)
:Brassica oleracea var. gongyloides (alabaş)
:Brassica rapa var. rapa (şalgam)
:Raphanus sativus (turp)
:Lepidium sativum (bahçe teresi)
:Eruca sativa (roka)
3.Leguminosae ( baklagiller = kelebek çiçekliler) familyası
Takım:Leguminosae
Familya:Leguminosae
Tür:Pisum sativum (bezelye)
:Phaseolus vulgaris (fasulye)
:Phaseolus coccineus (ateş fasulyesi)
:Vicia faba (bakla)
:Vigna sinensis (börülce)
4.Umbelliferae (şemsiye çiçekliler) familyası
Takım:Umbelliflorae
Familya:Umbelliferae
Tür:Daucus carota (havuç)
:Apium graveolens var. rapaceum (kök kereviz)
:Apium graveolens var. dulce (sap kereviz)
:Petroselinum crispum (Maydonoz)
:Anethum graveolens (dere otu)
5.Convolvulaceae (sarmaşıkgiller) familyası
Takım:Tubiflorae
Familya:Convolvulaceae
Tür:Ipomea batatas (tatlı patates)
Labiatae (ballıbabagiller) familyası
Familya:Labiatea
Tür:Mentha piperita (nane)
6.Solanaceae (patlıcangiller) familyası
Takım:Personaiae
Familya:Solanaceae
Tür:Lycopersicon esculentum (domates)
:Solanum melongena (patlıcan)
:Solanum tuberosum (patates)
:Capsicum annuum (biber)
:Capsicum frutescens (acı süs biberi)
7.Cucurbitaceae (kabakgiller) familyası
Takım:Cucurbitales
Familya:Cucurbitaceae
Tür:Cucurbitaceae
:Cucurbita pepo (yazlık kabaklar)
:Cucurbita moschata (kışlık bal kabağı)
:Cucurbita maxima (kışlık kestane kabağı)
:Cucurbita mixta (kışlık kabak)
:Cucumis sativus (hıyar)
:Cucumis melo (kavun)
:Cucumis melo var. flexuosus (acur)
:Citrullus lanatus (karpuz)
8.Compositae (birleşik çiçekliler) familyası
Takım:Synandrae
Familya:Compositae
Tür:Lactuca sativa var. longifolia (Marul)
:Lactuca sativa var. capitata (baş salata)
:Lactuva sativa var. crispa (kıvırcık yaprak salata)
:Lactuva sativa var. angustana ( kuşkonmaz marulu)
:Cynara cardunculus (enginar)
:Cichorium endivia (kıvırcık yapraklı hindiba)
:Cichorium intybus (çikori, beyaz hindiba)
:Helianthus tuberosus (yer elması)
:Taraxacum officinale (karahindiba)
Sebzelerin yenilen kısımlarına göre sınıflandırılması: Sebzeler tüketilen kısımlarına göre dokuz grup altında toplanmaktadır;
a)Yumruları yenen sebzeler (tatlı patates, yerelması, patates)
b)Kökleri yenen sebzeler (havuç, turp, kırmızı pancar, şalgam, kök kereviz)
c)Soğan ve sürgünleri yenen sebzeler (pırasa, soğan, sarımsak)
d)Sürgünleri veya yaprak sapları yenen sebzeler (kuşkonmaz, ravent, yaprak kerevizi)
e)Yaprakları yenen sebzeler (lahana, ıspanak, pazı, semizotu, marul, salata, ebegümeci)
f)Meyveleri yenen sebzeler (domates, biber, patlıcan, hıyar, kabak, kavun, karpuz, taze fasulye, taze bakla, bamya)
g)Kuru ve taze tohumları yenen sebzeler (kuru fasulye, bakla, bezelye)
h)Çiçek veya çiçek tablası yenen sebzeler (enginar, karnabahar)
i)Salata yapılan kokulu otlar (maydanoz, dereotu, nane, tere, roka, hindiba)
Sebzelerin iklim isteklerine göre sınıflandırılması: Sebzeler yetiştirilmeleri için gerekli iklim istekleri dikkate alınarak iki grup altında toplanmaktadır.
a)Serin iklim sebzeleri (kışlık sebzeler): Lahana, karnabahar, turp, şalgam, havuç, kereviz, ıspanak, kırmızı pancar, salata, marul, pazı, soğan, pırasa, sarımsak, maydanoz, nane, bezelye, bakla
b)Sıcak iklim sebzeleri (Yazlık sebzeler): Domates, biber, patlıcan, hıyar, kabak, kavun, karpuz, fasulye, bamya
Bilindiği gibi tohumlu bitkiler Spermatophyta olarak adlandırılan Phylum içinde toplanmışlardır. Bunun içinde iki bölüm(division) bulunur.
Division I. Gymnospermae : Açık tohumlular
Division II. Angiospermae : Kapalı tohumlular
Bütün sebzeler Angiospermae (Kapalı tohumlular) içinde bulunurlar. Bu bölümün içinde de iki sınıf mevcuttur.
Class I. Monocotyledoneae : Tek çenekliler
Class II. Dicotyledoneae : Çift çenekliler
I. Monocotyledoneae (Tek çenekliler)
1.Liliaceae familyası (Zambakgiller)
Takım:Liliflorae
Familya:Alliaceae
Tür:Allium cepa (soğan)
:Allium ampeloprasum var. porrum - Allium
porrum (pırasa)
:Allium sativum (sarımsak)
:Asparagus officinalis (kuşkonmaz)
2.Graminae familyası
Takım:Graminales
Familya:Graminae
Tür: Zea mays convar. saccharata var. rugosa (tatlı mısır)
II. Dicotyledoneae (Çift çenekliler)
1.Chenopodiaceae (kaz ayaklılar) familyası
Takım:Centrospermae
Familya:Chenopodiaceae
Tür:Beta vulgaris varietas cruenta (kırmızı pancar)
:Beta vulgaris var. cicla (pazı)
:Spinacia oleracea (ıspanak)
Portulacaceae (semizotugiller) familyası
Familya:Portulacaceae
Tür:Portulaca oleracea (semiz otu)
2.Cruciferae (haçlı çiçekliler) familyası
Takım:Rhoadales
Familya:Cruciferae
Tür: Brassica oleracea var. capitata (baş lahana)
:Brassica oleracea var. acephala (yaprak lahana)
:Brassica oleracea var. botrytis (karnabahar)
:Brassica oleracea var. gemmifera (brüksel lahanası)
:Brassica oleracea var. italica (brokkoli)
:Brassica rapa subsp. Pekinensis (çin lahanası)
:Brassica oleracea var. gongyloides (alabaş)
:Brassica rapa var. rapa (şalgam)
:Raphanus sativus (turp)
:Lepidium sativum (bahçe teresi)
:Eruca sativa (roka)
3.Leguminosae ( baklagiller = kelebek çiçekliler) familyası
Takım:Leguminosae
Familya:Leguminosae
Tür:Pisum sativum (bezelye)
:Phaseolus vulgaris (fasulye)
:Phaseolus coccineus (ateş fasulyesi)
:Vicia faba (bakla)
:Vigna sinensis (börülce)
4.Umbelliferae (şemsiye çiçekliler) familyası
Takım:Umbelliflorae
Familya:Umbelliferae
Tür:Daucus carota (havuç)
:Apium graveolens var. rapaceum (kök kereviz)
:Apium graveolens var. dulce (sap kereviz)
:Petroselinum crispum (Maydonoz)
:Anethum graveolens (dere otu)
5.Convolvulaceae (sarmaşıkgiller) familyası
Takım:Tubiflorae
Familya:Convolvulaceae
Tür:Ipomea batatas (tatlı patates)
Labiatae (ballıbabagiller) familyası
Familya:Labiatea
Tür:Mentha piperita (nane)
6.Solanaceae (patlıcangiller) familyası
Takım:Personaiae
Familya:Solanaceae
Tür:Lycopersicon esculentum (domates)
:Solanum melongena (patlıcan)
:Solanum tuberosum (patates)
:Capsicum annuum (biber)
:Capsicum frutescens (acı süs biberi)
7.Cucurbitaceae (kabakgiller) familyası
Takım:Cucurbitales
Familya:Cucurbitaceae
Tür:Cucurbitaceae
:Cucurbita pepo (yazlık kabaklar)
:Cucurbita moschata (kışlık bal kabağı)
:Cucurbita maxima (kışlık kestane kabağı)
:Cucurbita mixta (kışlık kabak)
:Cucumis sativus (hıyar)
:Cucumis melo (kavun)
:Cucumis melo var. flexuosus (acur)
:Citrullus lanatus (karpuz)
8.Compositae (birleşik çiçekliler) familyası
Takım:Synandrae
Familya:Compositae
Tür:Lactuca sativa var. longifolia (Marul)
:Lactuca sativa var. capitata (baş salata)
:Lactuva sativa var. crispa (kıvırcık yaprak salata)
:Lactuva sativa var. angustana ( kuşkonmaz marulu)
:Cynara cardunculus (enginar)
:Cichorium endivia (kıvırcık yapraklı hindiba)
:Cichorium intybus (çikori, beyaz hindiba)
:Helianthus tuberosus (yer elması)
:Taraxacum officinale (karahindiba)
Sebzelerin yenilen kısımlarına göre sınıflandırılması: Sebzeler tüketilen kısımlarına göre dokuz grup altında toplanmaktadır;
a)Yumruları yenen sebzeler (tatlı patates, yerelması, patates)
b)Kökleri yenen sebzeler (havuç, turp, kırmızı pancar, şalgam, kök kereviz)
c)Soğan ve sürgünleri yenen sebzeler (pırasa, soğan, sarımsak)
d)Sürgünleri veya yaprak sapları yenen sebzeler (kuşkonmaz, ravent, yaprak kerevizi)
e)Yaprakları yenen sebzeler (lahana, ıspanak, pazı, semizotu, marul, salata, ebegümeci)
f)Meyveleri yenen sebzeler (domates, biber, patlıcan, hıyar, kabak, kavun, karpuz, taze fasulye, taze bakla, bamya)
g)Kuru ve taze tohumları yenen sebzeler (kuru fasulye, bakla, bezelye)
h)Çiçek veya çiçek tablası yenen sebzeler (enginar, karnabahar)
i)Salata yapılan kokulu otlar (maydanoz, dereotu, nane, tere, roka, hindiba)
Sebzelerin iklim isteklerine göre sınıflandırılması: Sebzeler yetiştirilmeleri için gerekli iklim istekleri dikkate alınarak iki grup altında toplanmaktadır.
a)Serin iklim sebzeleri (kışlık sebzeler): Lahana, karnabahar, turp, şalgam, havuç, kereviz, ıspanak, kırmızı pancar, salata, marul, pazı, soğan, pırasa, sarımsak, maydanoz, nane, bezelye, bakla
b)Sıcak iklim sebzeleri (Yazlık sebzeler): Domates, biber, patlıcan, hıyar, kabak, kavun, karpuz, fasulye, bamya