Mr.Muhendis
09.07.2010, 20:21
Koru ormanında meşcereye yönelik bakımlar; sürekliliği sağlamak, ağaç türü kompozisyonunu düzenlemek, artımı hızlandırmak, gençleştirmeye hazırlamak ve ormandan çok yönlü yararlanmayı gerçekleştirmek amacıyla yapılır. Meşcere gelişim süreci içinde gerçekleştirilen çalışmaların ortak amacı seleksiyondur. Seleksiyon önce istenmeyen türlerin giderilmesi veya meşcere kuruluşunun düzenlenmesi ve daha sonra da elit gövdelerin korunmasına yöneliktir.
Koru ormanlarını onu oluşturan meşcerelerin kuruluş özellikleri
biçimlendirir. Meşcerelerin aynı yaşlı veya değişik yaşlı, karışık ya da saf, tek katlı, iki veya çok katlı, tam kapalı yada gevşek kapalı olmalarına göre de ormanlar nitelendirilebilir. Her farklı özellik, meşcerelerde uygulanacak
silvikültürel işlemlerin saptanması bakımından önemlidir. Fakat ormanların planlama yönünden sınıflandırılmasında ve silvikültürün kutupsal temel işlemleri (Bakım ve gençleştirme) yönüyle ele alınmasında meşcere yaşı önplanda gelir. Yaş bakımından koru ormanları aynı yaşlı ormanlar ve değişik
yaşlı ormanlar olmak üzere iki ana grupta incelenir.
Aynı Yaşlı Koru Ormanında Bakım
Aynı yaşlı koru ormanları aynı yaşlı kabul edilen meşcerelerden oluşur. Aynı yaşlılık çeşitli amaçlara göre farklı biçimlerde tanımlanabilmektedir. Genel olarak bir meşceredeki ağaçlar arasında 20 yaşa kadar (genel gençleştirme süresi kadar) fark varsa bu meşcere aynı yaşlı olarak kabul edilmektedir. Fakat bazen bu yaş farklılığı meşcere kesim yaşının (idare süresinin) yarısına kadar çıkabilmektedir. Bu durum daha çok doğal yoldan oluşmuş ormanlarda söz konusudur.
Orman işletmelerinde uygulanacak bakım önlemleri, meşcere kuruluş özelliklerine ve işletme amacına bağlıdır. Meşcere kuruluş özellikleri ise yaşa bağlı olarak değişebilmektedir. Yaşa bağlı olarak farklı gelişme çağları tipik olarak aynı yaşlı ormanlarda görülmektedir. Bu nedenle yaş sınıfları kuruluşuna sahip olan ormanlardaki bakım ilkeleri, kendisinden farklı kuruluş özelliklerine sahip ormanlar için de temel oluşturur. Aynı yaşlı ormanlarda her gelişme çağı ayrı bir bakım önleminin konusudur. Gençlik çağında "gençlik bakımı", sıklık çağında "sıklık bakımı" ya da "ayıklama (temizleme)", direklik ve ağaçlık çağlarında da "aralama" önlemleri uygulanır. Bu bakım tedbirleri Temel (Ana) bakım önlemleri olarak da tanımlanabilir. Bunların dışında "ışıklandırma", "alt kuruluş" ve "budama" gibi bakım önlemleri de vardır ki bunlarda yardımcı (tali, özel) bakım önlemleri oterak sayılabilir. Ormancılık literatüründe genellikle meşcere bakımı adı altında gençlik bakımı, ayıklama ve aralama önlemleri ön plana çıkar.
Meşcere gelişim süreci içinde gerçekleştirilen çalışmaların ortak amacı seleksiyondur. Seleksiyon önce istenmeyen türlerin giderilmesi veya meşcere kuruluşunun düzenlenmesine yönelik olarak "kitlesel bakım"la gerçekleştirilir ve daha sonra elit gövdelerin korunmasına yönelik "bireysel bakım" la sürdürülür. Kitlesel bakım, niteliklerinin henüz belirgin olarak ortaya çıkmadığı gençlik ve sıklık çağlarında gerçekleştirilir. Ağaç ve gövde niteliklerinin ortaya çıktığı direklik ve ağaçlık çağlarında uygulanan aralamalarla bireysel bakıma geçilir.
"Farklı gelişme çağlan, tipik olarak özellikle kesim alanlarına sahip aynı yaşlı ve saf ormanlarda görülür. Aynı yaşlı saf meşcere işletmesinden uzaklaştıkça, özellikle katlı ve karışık ormanlarda, çeşitli gelişme çağlarını zaman ve yer olarak ayırmak güçleşir. Bununla birlikte bu durum, her gelişme çağının gerektirdiği bakım ilkesi ve yönteminin uygulanmasına engel olacak nitelikte değildir. Çünkü çok katlı, değişik yaşlı ve karışık orman biçimlerinde de aynı bakım alanı üzerinde ve aynı anda gereksinime göre gençlik bakımı, ayıklama ve aralamalara ait önlemleri almak olasıdır" (Saatçioğlu 1971). Saatçioğlu'nun aynı eserinde belirttiği gibi, bir meşcerenin gelişim evresinde uygulanan bakım önlemleri bir bütün oluştururlar. Bu bütünlük içinde her önlem bir önceki önleme dayanır. Yani gençlik bakımı ayıklama için, ayıklama da aralama için gerekli koşullan oluşturur. Her farklı önlem bir önceki önlemin uygulanmasıyla daha kolaylaşır ve amacına daha fazla yaklaşır. Meşcere yaşamının uzun bir dönemini oluşturan direklik ve ağaçlık çağlarında uygulanan aralamalar ve bunların son evresinde uygulanan ışıklandırma işletmesi, meşcerenin doğal gençleşme koşullarının hazırlanmasına yardım ederler. Gençleştirme çalışmalarıyla da oluşan yeni gençlik tekrar bakım çalışmalarınm
devreye girmesini sağlar ve böylece silvikültüre! işlemlerin ve sonuçta ormanın sürekliliği gerçekleştirilmiş olur.
Aynı yaşlı ormanları oluşturan meşcereler genel olarak belirli yaş sınıfları içinde toplanırlar. Örneğin yönetim süresi (kesim yaşı) 120 yıl olan bir karaçam ormanında meşcereler 1-20, 21-40, 41-60, 61-80, 81-100 ve 101-120 gibi 20 şer yıllık yaş sınıfları içinde toplanabilirler. Her bir yaş sınıfı eşit veya farklı fakat belirli bir büyüklüğe sahip bir alan oluşturur. Aynı yaşlı ormanları, değişik yaşh ormanlardan ayıran en önemli özellik, aynı yaşlı ormanlarda belirli yaş sınıflarına giren meşcerelerin bir arada bulunması ya da belirli büyüklükte bir alan oluşturmasıdır. Bu alan 0.5 hektardan başlayarak 15-20 hektar veya daha büyük alanlara kadar gidebilir. İster saf, ister karışık olsun aynı yaşlı tek katlı meşcerelerin en tipik özelliği ağaç sayılarının *çap basamaklarına dağılımı Şekil 1 'de görüldüğü gibi Gaus (Çan) eğrisi biçiminde oluşur (Smith et al 1996).
Aynı yaşlı koru ormanlarında, üzerinde aynı kesim işlemlerinin uygulandığı belirli biçim ve büyüklükteki alanlara "makta" (kesim alanı) adı verilir. Bu nedenle de aynı yaşlı koru ormanlarına "maktalı koru ormanları" da denir.
Ülkemiz ormanlarının % 62'si (13 169 721 ha) üretim amaçlı işletilmekte olup bu orman alanlarının büyük bir kısmı da (%98; 12 877 175 ha) yaş sınıfları yöntemine göre işletilmektedir (Anonim 2001).
Aynı yaşlı koru ormanlarında uygulanacak bakım tedbirleri, meşcere gelişme çağlarını da dikkate alarak ana bakım önlemleri ve yardımcı bakım önlemleri olarak iki alt başlık halinde işlenmiştir.
Prof.Dr.Tolgay ODABAŞI- Orman Bakımı
Koru ormanlarını onu oluşturan meşcerelerin kuruluş özellikleri
biçimlendirir. Meşcerelerin aynı yaşlı veya değişik yaşlı, karışık ya da saf, tek katlı, iki veya çok katlı, tam kapalı yada gevşek kapalı olmalarına göre de ormanlar nitelendirilebilir. Her farklı özellik, meşcerelerde uygulanacak
silvikültürel işlemlerin saptanması bakımından önemlidir. Fakat ormanların planlama yönünden sınıflandırılmasında ve silvikültürün kutupsal temel işlemleri (Bakım ve gençleştirme) yönüyle ele alınmasında meşcere yaşı önplanda gelir. Yaş bakımından koru ormanları aynı yaşlı ormanlar ve değişik
yaşlı ormanlar olmak üzere iki ana grupta incelenir.
Aynı Yaşlı Koru Ormanında Bakım
Aynı yaşlı koru ormanları aynı yaşlı kabul edilen meşcerelerden oluşur. Aynı yaşlılık çeşitli amaçlara göre farklı biçimlerde tanımlanabilmektedir. Genel olarak bir meşceredeki ağaçlar arasında 20 yaşa kadar (genel gençleştirme süresi kadar) fark varsa bu meşcere aynı yaşlı olarak kabul edilmektedir. Fakat bazen bu yaş farklılığı meşcere kesim yaşının (idare süresinin) yarısına kadar çıkabilmektedir. Bu durum daha çok doğal yoldan oluşmuş ormanlarda söz konusudur.
Orman işletmelerinde uygulanacak bakım önlemleri, meşcere kuruluş özelliklerine ve işletme amacına bağlıdır. Meşcere kuruluş özellikleri ise yaşa bağlı olarak değişebilmektedir. Yaşa bağlı olarak farklı gelişme çağları tipik olarak aynı yaşlı ormanlarda görülmektedir. Bu nedenle yaş sınıfları kuruluşuna sahip olan ormanlardaki bakım ilkeleri, kendisinden farklı kuruluş özelliklerine sahip ormanlar için de temel oluşturur. Aynı yaşlı ormanlarda her gelişme çağı ayrı bir bakım önleminin konusudur. Gençlik çağında "gençlik bakımı", sıklık çağında "sıklık bakımı" ya da "ayıklama (temizleme)", direklik ve ağaçlık çağlarında da "aralama" önlemleri uygulanır. Bu bakım tedbirleri Temel (Ana) bakım önlemleri olarak da tanımlanabilir. Bunların dışında "ışıklandırma", "alt kuruluş" ve "budama" gibi bakım önlemleri de vardır ki bunlarda yardımcı (tali, özel) bakım önlemleri oterak sayılabilir. Ormancılık literatüründe genellikle meşcere bakımı adı altında gençlik bakımı, ayıklama ve aralama önlemleri ön plana çıkar.
Meşcere gelişim süreci içinde gerçekleştirilen çalışmaların ortak amacı seleksiyondur. Seleksiyon önce istenmeyen türlerin giderilmesi veya meşcere kuruluşunun düzenlenmesine yönelik olarak "kitlesel bakım"la gerçekleştirilir ve daha sonra elit gövdelerin korunmasına yönelik "bireysel bakım" la sürdürülür. Kitlesel bakım, niteliklerinin henüz belirgin olarak ortaya çıkmadığı gençlik ve sıklık çağlarında gerçekleştirilir. Ağaç ve gövde niteliklerinin ortaya çıktığı direklik ve ağaçlık çağlarında uygulanan aralamalarla bireysel bakıma geçilir.
"Farklı gelişme çağlan, tipik olarak özellikle kesim alanlarına sahip aynı yaşlı ve saf ormanlarda görülür. Aynı yaşlı saf meşcere işletmesinden uzaklaştıkça, özellikle katlı ve karışık ormanlarda, çeşitli gelişme çağlarını zaman ve yer olarak ayırmak güçleşir. Bununla birlikte bu durum, her gelişme çağının gerektirdiği bakım ilkesi ve yönteminin uygulanmasına engel olacak nitelikte değildir. Çünkü çok katlı, değişik yaşlı ve karışık orman biçimlerinde de aynı bakım alanı üzerinde ve aynı anda gereksinime göre gençlik bakımı, ayıklama ve aralamalara ait önlemleri almak olasıdır" (Saatçioğlu 1971). Saatçioğlu'nun aynı eserinde belirttiği gibi, bir meşcerenin gelişim evresinde uygulanan bakım önlemleri bir bütün oluştururlar. Bu bütünlük içinde her önlem bir önceki önleme dayanır. Yani gençlik bakımı ayıklama için, ayıklama da aralama için gerekli koşullan oluşturur. Her farklı önlem bir önceki önlemin uygulanmasıyla daha kolaylaşır ve amacına daha fazla yaklaşır. Meşcere yaşamının uzun bir dönemini oluşturan direklik ve ağaçlık çağlarında uygulanan aralamalar ve bunların son evresinde uygulanan ışıklandırma işletmesi, meşcerenin doğal gençleşme koşullarının hazırlanmasına yardım ederler. Gençleştirme çalışmalarıyla da oluşan yeni gençlik tekrar bakım çalışmalarınm
devreye girmesini sağlar ve böylece silvikültüre! işlemlerin ve sonuçta ormanın sürekliliği gerçekleştirilmiş olur.
Aynı yaşlı ormanları oluşturan meşcereler genel olarak belirli yaş sınıfları içinde toplanırlar. Örneğin yönetim süresi (kesim yaşı) 120 yıl olan bir karaçam ormanında meşcereler 1-20, 21-40, 41-60, 61-80, 81-100 ve 101-120 gibi 20 şer yıllık yaş sınıfları içinde toplanabilirler. Her bir yaş sınıfı eşit veya farklı fakat belirli bir büyüklüğe sahip bir alan oluşturur. Aynı yaşlı ormanları, değişik yaşh ormanlardan ayıran en önemli özellik, aynı yaşlı ormanlarda belirli yaş sınıflarına giren meşcerelerin bir arada bulunması ya da belirli büyüklükte bir alan oluşturmasıdır. Bu alan 0.5 hektardan başlayarak 15-20 hektar veya daha büyük alanlara kadar gidebilir. İster saf, ister karışık olsun aynı yaşlı tek katlı meşcerelerin en tipik özelliği ağaç sayılarının *çap basamaklarına dağılımı Şekil 1 'de görüldüğü gibi Gaus (Çan) eğrisi biçiminde oluşur (Smith et al 1996).
Aynı yaşlı koru ormanlarında, üzerinde aynı kesim işlemlerinin uygulandığı belirli biçim ve büyüklükteki alanlara "makta" (kesim alanı) adı verilir. Bu nedenle de aynı yaşlı koru ormanlarına "maktalı koru ormanları" da denir.
Ülkemiz ormanlarının % 62'si (13 169 721 ha) üretim amaçlı işletilmekte olup bu orman alanlarının büyük bir kısmı da (%98; 12 877 175 ha) yaş sınıfları yöntemine göre işletilmektedir (Anonim 2001).
Aynı yaşlı koru ormanlarında uygulanacak bakım tedbirleri, meşcere gelişme çağlarını da dikkate alarak ana bakım önlemleri ve yardımcı bakım önlemleri olarak iki alt başlık halinde işlenmiştir.
Prof.Dr.Tolgay ODABAŞI- Orman Bakımı