Zooteknist
12.06.2010, 20:03
Buzağı ishalleri sütçü sürülerde görülen en önemli problemlerden biridir. ishaller, tedavi masrafları ve düşük performansa bağlı olarak olan belirgin ekonomik kayıplara neden olur. Hasta buzağılarda, dehidrasyon, elektrolit dengesizliği ve asidoza yol açan şiddetli bir ishal görülür. Kurtulan buzağılar ise hiçbir zaman potansiyel verimlerini ortaya koyamazlar. Buzağı ishalleri çeşitli nedenlere dayanan karmaşık bir hastalıktır.
http://www.egevet.com.tr/images/buzagi-2.jpg
Bu karmaşıklık, hastalığın engellenmesi, tedavi edilmesi ve kontrolünü güçleştirmektedir. İshallerin nedenleri ya enfeksiyöz ya da değildir.
Enfeksiyöz nedenler arasında E.coli, Clostridium suşları gibi bakteriler, coronavirus ve rotavirus gibi viruslarla parazitler bulunmaktadır. Enfeksiyöz olmayan nedenler de ortam ve beslenme kaynaklıdır. Bu çeşitli nedenleri verdikten sonra görüleceği gibi tek bir koruyucu önlemin çeşitlik koşullarda oluşan tüm ishalleri kontrol etmesi olası değildir.
Dikkatlice planlanmış ve uygulanmış aşı programlarında bile eğer gebe inek fiziksel kondüsyon bakımından zayıfsa (örneğin internal parazitler bulunduruyorsa) ishale karşı başarısız olunabilir.
Güç doğum oranının yüksek olduğu, ağız sütünün (kolostrum) düşük kalitede veya az miktarda alındığı durumlarda ve kötü ortam koşullarında (düşük standartlarda temizlik, yetersiz havalandırma veya aşırı kalabalık barınaklar) aşılamanın etkinliği düşük olmaktadır. Kısacası yeni doğan buzağıların ishalleri için tek ve basit bir çözüm yoktur.
Kolostrum; ineğin doğumdan sonrası ilk sütü, yavru için önemli besin maddeleri ve hastalıklara karşı koruyucu maddeler bulundurmaktadır. Maksimum oranda korunma sağlanması için yeni doğan yavrunun doğumdan sonraki ilk 4 saat içinde ağız sütü alması koruyucu antikorların buzağının bağırsaklarından geçerek kan dolaşımına karışması sağlanmalıdır. Bazı durumlarda inek yeterli miktarda ağız sütü üretemeyebilir veya ağız sütü zayıf kalitede olabilir. Pek çok sürü yönetim programlarında buzağılara direkt olarak yeterli miktarda ağız sütünün verilmesi önemli yer tutmaktadır. Kapsamlı bir program dahilinde, ortam kaynaklı stres faktörlerini minimize edip beslenmeyi optimum seviyede tutarak enfeksiyöz ajanlara karşı koruyucu aşıların yapılması ile ishallerle mücadele en iyi şekilde kontrol edilebilir. Zaman tablosuna bağlı olan buzağı ishallerinden korunma, teşhis ve tedavi konularında bir kılavuz aşağıda verilmiştir. Bu kılavuz size yardımcı olarak buzağı ishallerine karşı mücadelede optimal koruma sağlayacaktır.
İSHAL BUZAĞILARI NASIL ETKİLER
http://www.egevet.com.tr/images/buzagi-3.jpg
ishalli bir buzağının kalın bağırsak kesiti
İshale neden olan enfeksiyöz ajanlar, başlıca E.coli, rotavirus veya coronavirus çoğunlukla birbiriyle birarada bulunurlar. Genellikle ishale neden olan tek bir ajan bulmak olası değildir. Hem bakteri hem de viruslar buzağının bağırsak yüzeyine tutunarak tahribata neden olurlar. Bunun sonunda vücuttan bağırsağa doğru su kaybına yol açarlar. Tahrip olmuş bağırsak hücrelerinin, gıda ile alınan ve bağırsak kanalından geçen besin maddelerini absorbe etme yetenekleri kısıtlanmış olur.
Bakteriler, intestinal, dokuları tahrip eden kuvvetli toksinler salgılarlar. Bunun sonucu; fazla su kaybı, ishal, ateş, halsizlik, iştahın azalması, dehidrasyon şekillenir. Su kaybı sırasında bir buzağı, vücut ağırlığının % 10 veya daha fazlasını kaybedebilir. Vücut sıvılarının kaybı sonunda total kan hacminin azalması kan dolaşımının düşmesi ve vücut için kritik mineraller olan sodyum, potasyum ve klorür kayıplarına neden olur. Potasyum kaybı, buzağının normal kas fonksiyonları için gerekli sinir uyarımlarını etkiler.
Rotavirus enfeksiyonları çoğunlukla 1-3 günlük buzağılarda görülür.
Bu virus bağırsaklardaki su ve besin maddelerinin emilmesine olanak sağlayan tüy benzeri oluşumları enfekte ederek yıkımlar. Bu yıkım sonunda buzağının sindirim sisteminden sıvı ve besin maddelerinin alımı durarak ishal, vücut sıvılarının kaybı (dehidrasyon) ve intestinal boşlukta elektrolitlerin kaybı ile sonuçlanır. Rotavirus'lar özelikle ısı ve kuruluğa karşı dirençlidirler ve kötü ortam koşullarında bile haftalarca dayanabilirler. E.coli: Bu bakteri özellikle 1-7 günlük buzağılarda ishal oluşturması ile bilinir. Şiddetli intestinal yıkım, toksin oluşumu, ishal ve dehidrasyon sonucu ölüme neden olur.
Enfeksiyon, bakteri filamentlerinin bağırsak yüzeyine tutunması ile başlar. Bakteri, koloni oluşturur ve ishal ile sonuçlanan aşırı miktarda toksin salgılar. Coronavirus enfeksiyonu çoğunlukla 7- 14 günlük buzağılarda görülür.
Başlıca belirtiler, sulu, yeşilimsi ishal, halsizlik ve iştahsızlıktır. Bu virus, ince ve kalın bağırsak yüzeyinde ciddi yıkıma neden olur ve buna bağlı olarak yüksek oranda mortalite görülür. Bu viruslar, vücuttan büyük miktarlarda atıldığından hastalık bir hayvandan diğerine kolayca bulaşır.
Clostridium perfringes Tip C tarafından oluşturulan clostridial ishaller, buzağılarda ani ölümlerle karakterizedir. Bu tip ishaller daha çok 1-28 günlük arasında olan buzağılarda görülür. Enfeksiyon belirtileri eğer görülür ise kanlı ve kokulu bir ishal şeklindedir.
BUZAĞI İSHALLERİNİ ENGELLEME KILAVUZU
(Korunma, Tanı ve Kontrol)
PLAN A:
KoruyucuAşılama: (BOVİNE PİLİ SHİELD)
1-Gebe düve ve ineklere doğuma 2-6 hafta kala yapılır. Boyun bölgesinden kas içi 1 ml şeklinde uygulanır. Yılda bir kez uygulanır, rapeli gerekmez.
PLAN B :
Koruyucu Uygulamalar: (ECOLiZER)
1-E.coli'nin üniversal K 99 pilus antijeni ve tüm somatik antijenlerini bulunduran antiserumlar yeni doğan buzağılara ağız yolu ile doğumdan sonra, tercihen 12 saat içinde ağızdan 10 ml iğnesiz şırınga ile verilmesi ile E.coli ishallerinden tam koruma sağlanır. 2-Karma antiserumlar: (BOVi SERA) E.coli, P.haemolytica P.multocida, Corynebacterium pyogenes ve S. typhimurium'un neden olduğu bağırsak ve solunum yolu enfeksiyonlarında koruyucu ve tedavi edici olarak kullanılan antiserumlardır. Buzağılara doğumdan sonra mümkün olan en kısa zamanda verilir.
BUZAĞI DOZU:
Koruyucu: 20 ml, deri altı veya kas içi
Tedavi edici: 40-100 ml, deri altı veya kas içi.
PLAN C:
TEŞHiS VE KONTROL
Oral rehidrasyon tozlarının kullanılması: (SKY HIGH ENERGY) Bu amaçla hazırlanmış tozlar, buzağılarda bakteriyel, viral veya beslenme ile ilgili olarak oluşan ishallerde şekillenen dehidrasyon, asidoz ve elektrolit kayıplarını gidermek için kullanılır. ishalin ilk belirtileri görülür görülmez kullanılmaları ile ishal kontrol altına alınabilir. Ağızdan verilen bu rehidrasyon maddeleri; buzağı ishalini derhal keser ve buzağının kaybettiklerini geri verir. Bir paket (105 gr) 1.5-2 litre ılık suda (37°C) iyice karıştırılarak jel oluşturmadan önce 15 dakika içinde buzağıya içirilir. ilk uygulamadan 12 ve 24 saat sonra tekrarlanır.
İSHALLERDEN KORUNMA ANAHTAR LİSTESİ
1-Sürüde sağlıklı inekler oluşturarak sağlıklı ineklerin yavrularına koruyucu maddeleri aktarması temin edilir. Koruyucu sağlık programının yaratılması için veteriner hekiminiz ile işbirliği yapınız.
2-Yavruyu ishallerden korumak için gebe ineğe E.coli' ye karşı aşı uygulayınız. (BOVİNE PiLi SHiELD)
3-iç parazitler için gerekli ilaçların yapılması gerekir. Pasif immunitenin sağlanması için parazit mücadelesinin yapılması şarttır.
4-Gerekli gördüğünüz hallerde, anne ve yavruya stres oluşturmamak için doğuma yardımcı olunuz.
http://www.egevet.com.tr/images/buzagi-4.jpg
Beyaz ishalli bir buzağının arkadan görünüşü
5-Buzağı doğar doğmaz mümkünse ilk 4 saat içinde ağız sütünü alması sağlanır. Düveler ve ikinci doğumunu yapan inekler yeterli miktarda antikor oluşturamayabilirler. Olgun ineklerden alacağınız ağız sütü ile yavruları destekleyiniz. Doğan yavrulara K 99 pilus antijeni ile hazırlanmış antiserum uygulayınız. (BOVİ SERA)
6-Doğum odasını ılık ve temiz tutunuz. Doğumdan sonra oda temizlenip dezenfekte edilmelidir.
7-En kısa süre içinde anne ve yavruyu başka temiz bir bekleme bölmesine veya temiz bir meraya alınız.
8-Buzağıları temiz ve ılık tutunuz. Soğuk ve ıslak hava şiddetli ishallerin oluşmasını sağlayan unsurlardır.
9-Hayvanları kalabalık halde tutmayınız. Yeterli havalandırmayı sağlayınız.
10-Buzağılar arasında ishal çok süratle yayılır. Şişeler, kovalar ve ağız sondaları dezenfekte edilerek bulaşma riski azaltılmalıdır.
11-Hasta hayvanları sağlıklı alanlardan hemen ayırınız. iyi direnajı olan buzağı boksları kullanınız.
12-Eğer hasta buzağıları tedavi etmek için yutturma sondası kullanıyorsanız her buzağıdan sonra dezenfekte ediniz. Genel sanitasyon kurallarına uyunuz; iğne uçlarını sıkça değiştiriniz, aşıların kontaminasyonunu engellemek için transfer iğne uçları kullanınız. Dışkı ile kaplı, nemli ortamlarda buzağılara aşı yapmaktan kaçınınız.
13-Bir ishal salgınında, erken tanı ve tedavi çok önemlidir. İshal başladıktan 12 saat içinde dışkı örneklerini teşhis için laboratuvara gönderiniz. İshal görülür görülmez oral rehidrasyon preparatlarını kullanınız. (SKY HIGH ENERGY)
14-İshalleri engellemek ve salgınları tedavi etmek için ishaller ile mücadeleyi bir plan dahilinde uygulayınız.
Kaynak : Egevet
http://www.egevet.com.tr/images/buzagi-2.jpg
Bu karmaşıklık, hastalığın engellenmesi, tedavi edilmesi ve kontrolünü güçleştirmektedir. İshallerin nedenleri ya enfeksiyöz ya da değildir.
Enfeksiyöz nedenler arasında E.coli, Clostridium suşları gibi bakteriler, coronavirus ve rotavirus gibi viruslarla parazitler bulunmaktadır. Enfeksiyöz olmayan nedenler de ortam ve beslenme kaynaklıdır. Bu çeşitli nedenleri verdikten sonra görüleceği gibi tek bir koruyucu önlemin çeşitlik koşullarda oluşan tüm ishalleri kontrol etmesi olası değildir.
Dikkatlice planlanmış ve uygulanmış aşı programlarında bile eğer gebe inek fiziksel kondüsyon bakımından zayıfsa (örneğin internal parazitler bulunduruyorsa) ishale karşı başarısız olunabilir.
Güç doğum oranının yüksek olduğu, ağız sütünün (kolostrum) düşük kalitede veya az miktarda alındığı durumlarda ve kötü ortam koşullarında (düşük standartlarda temizlik, yetersiz havalandırma veya aşırı kalabalık barınaklar) aşılamanın etkinliği düşük olmaktadır. Kısacası yeni doğan buzağıların ishalleri için tek ve basit bir çözüm yoktur.
Kolostrum; ineğin doğumdan sonrası ilk sütü, yavru için önemli besin maddeleri ve hastalıklara karşı koruyucu maddeler bulundurmaktadır. Maksimum oranda korunma sağlanması için yeni doğan yavrunun doğumdan sonraki ilk 4 saat içinde ağız sütü alması koruyucu antikorların buzağının bağırsaklarından geçerek kan dolaşımına karışması sağlanmalıdır. Bazı durumlarda inek yeterli miktarda ağız sütü üretemeyebilir veya ağız sütü zayıf kalitede olabilir. Pek çok sürü yönetim programlarında buzağılara direkt olarak yeterli miktarda ağız sütünün verilmesi önemli yer tutmaktadır. Kapsamlı bir program dahilinde, ortam kaynaklı stres faktörlerini minimize edip beslenmeyi optimum seviyede tutarak enfeksiyöz ajanlara karşı koruyucu aşıların yapılması ile ishallerle mücadele en iyi şekilde kontrol edilebilir. Zaman tablosuna bağlı olan buzağı ishallerinden korunma, teşhis ve tedavi konularında bir kılavuz aşağıda verilmiştir. Bu kılavuz size yardımcı olarak buzağı ishallerine karşı mücadelede optimal koruma sağlayacaktır.
İSHAL BUZAĞILARI NASIL ETKİLER
http://www.egevet.com.tr/images/buzagi-3.jpg
ishalli bir buzağının kalın bağırsak kesiti
İshale neden olan enfeksiyöz ajanlar, başlıca E.coli, rotavirus veya coronavirus çoğunlukla birbiriyle birarada bulunurlar. Genellikle ishale neden olan tek bir ajan bulmak olası değildir. Hem bakteri hem de viruslar buzağının bağırsak yüzeyine tutunarak tahribata neden olurlar. Bunun sonunda vücuttan bağırsağa doğru su kaybına yol açarlar. Tahrip olmuş bağırsak hücrelerinin, gıda ile alınan ve bağırsak kanalından geçen besin maddelerini absorbe etme yetenekleri kısıtlanmış olur.
Bakteriler, intestinal, dokuları tahrip eden kuvvetli toksinler salgılarlar. Bunun sonucu; fazla su kaybı, ishal, ateş, halsizlik, iştahın azalması, dehidrasyon şekillenir. Su kaybı sırasında bir buzağı, vücut ağırlığının % 10 veya daha fazlasını kaybedebilir. Vücut sıvılarının kaybı sonunda total kan hacminin azalması kan dolaşımının düşmesi ve vücut için kritik mineraller olan sodyum, potasyum ve klorür kayıplarına neden olur. Potasyum kaybı, buzağının normal kas fonksiyonları için gerekli sinir uyarımlarını etkiler.
Rotavirus enfeksiyonları çoğunlukla 1-3 günlük buzağılarda görülür.
Bu virus bağırsaklardaki su ve besin maddelerinin emilmesine olanak sağlayan tüy benzeri oluşumları enfekte ederek yıkımlar. Bu yıkım sonunda buzağının sindirim sisteminden sıvı ve besin maddelerinin alımı durarak ishal, vücut sıvılarının kaybı (dehidrasyon) ve intestinal boşlukta elektrolitlerin kaybı ile sonuçlanır. Rotavirus'lar özelikle ısı ve kuruluğa karşı dirençlidirler ve kötü ortam koşullarında bile haftalarca dayanabilirler. E.coli: Bu bakteri özellikle 1-7 günlük buzağılarda ishal oluşturması ile bilinir. Şiddetli intestinal yıkım, toksin oluşumu, ishal ve dehidrasyon sonucu ölüme neden olur.
Enfeksiyon, bakteri filamentlerinin bağırsak yüzeyine tutunması ile başlar. Bakteri, koloni oluşturur ve ishal ile sonuçlanan aşırı miktarda toksin salgılar. Coronavirus enfeksiyonu çoğunlukla 7- 14 günlük buzağılarda görülür.
Başlıca belirtiler, sulu, yeşilimsi ishal, halsizlik ve iştahsızlıktır. Bu virus, ince ve kalın bağırsak yüzeyinde ciddi yıkıma neden olur ve buna bağlı olarak yüksek oranda mortalite görülür. Bu viruslar, vücuttan büyük miktarlarda atıldığından hastalık bir hayvandan diğerine kolayca bulaşır.
Clostridium perfringes Tip C tarafından oluşturulan clostridial ishaller, buzağılarda ani ölümlerle karakterizedir. Bu tip ishaller daha çok 1-28 günlük arasında olan buzağılarda görülür. Enfeksiyon belirtileri eğer görülür ise kanlı ve kokulu bir ishal şeklindedir.
BUZAĞI İSHALLERİNİ ENGELLEME KILAVUZU
(Korunma, Tanı ve Kontrol)
PLAN A:
KoruyucuAşılama: (BOVİNE PİLİ SHİELD)
1-Gebe düve ve ineklere doğuma 2-6 hafta kala yapılır. Boyun bölgesinden kas içi 1 ml şeklinde uygulanır. Yılda bir kez uygulanır, rapeli gerekmez.
PLAN B :
Koruyucu Uygulamalar: (ECOLiZER)
1-E.coli'nin üniversal K 99 pilus antijeni ve tüm somatik antijenlerini bulunduran antiserumlar yeni doğan buzağılara ağız yolu ile doğumdan sonra, tercihen 12 saat içinde ağızdan 10 ml iğnesiz şırınga ile verilmesi ile E.coli ishallerinden tam koruma sağlanır. 2-Karma antiserumlar: (BOVi SERA) E.coli, P.haemolytica P.multocida, Corynebacterium pyogenes ve S. typhimurium'un neden olduğu bağırsak ve solunum yolu enfeksiyonlarında koruyucu ve tedavi edici olarak kullanılan antiserumlardır. Buzağılara doğumdan sonra mümkün olan en kısa zamanda verilir.
BUZAĞI DOZU:
Koruyucu: 20 ml, deri altı veya kas içi
Tedavi edici: 40-100 ml, deri altı veya kas içi.
PLAN C:
TEŞHiS VE KONTROL
Oral rehidrasyon tozlarının kullanılması: (SKY HIGH ENERGY) Bu amaçla hazırlanmış tozlar, buzağılarda bakteriyel, viral veya beslenme ile ilgili olarak oluşan ishallerde şekillenen dehidrasyon, asidoz ve elektrolit kayıplarını gidermek için kullanılır. ishalin ilk belirtileri görülür görülmez kullanılmaları ile ishal kontrol altına alınabilir. Ağızdan verilen bu rehidrasyon maddeleri; buzağı ishalini derhal keser ve buzağının kaybettiklerini geri verir. Bir paket (105 gr) 1.5-2 litre ılık suda (37°C) iyice karıştırılarak jel oluşturmadan önce 15 dakika içinde buzağıya içirilir. ilk uygulamadan 12 ve 24 saat sonra tekrarlanır.
İSHALLERDEN KORUNMA ANAHTAR LİSTESİ
1-Sürüde sağlıklı inekler oluşturarak sağlıklı ineklerin yavrularına koruyucu maddeleri aktarması temin edilir. Koruyucu sağlık programının yaratılması için veteriner hekiminiz ile işbirliği yapınız.
2-Yavruyu ishallerden korumak için gebe ineğe E.coli' ye karşı aşı uygulayınız. (BOVİNE PiLi SHiELD)
3-iç parazitler için gerekli ilaçların yapılması gerekir. Pasif immunitenin sağlanması için parazit mücadelesinin yapılması şarttır.
4-Gerekli gördüğünüz hallerde, anne ve yavruya stres oluşturmamak için doğuma yardımcı olunuz.
http://www.egevet.com.tr/images/buzagi-4.jpg
Beyaz ishalli bir buzağının arkadan görünüşü
5-Buzağı doğar doğmaz mümkünse ilk 4 saat içinde ağız sütünü alması sağlanır. Düveler ve ikinci doğumunu yapan inekler yeterli miktarda antikor oluşturamayabilirler. Olgun ineklerden alacağınız ağız sütü ile yavruları destekleyiniz. Doğan yavrulara K 99 pilus antijeni ile hazırlanmış antiserum uygulayınız. (BOVİ SERA)
6-Doğum odasını ılık ve temiz tutunuz. Doğumdan sonra oda temizlenip dezenfekte edilmelidir.
7-En kısa süre içinde anne ve yavruyu başka temiz bir bekleme bölmesine veya temiz bir meraya alınız.
8-Buzağıları temiz ve ılık tutunuz. Soğuk ve ıslak hava şiddetli ishallerin oluşmasını sağlayan unsurlardır.
9-Hayvanları kalabalık halde tutmayınız. Yeterli havalandırmayı sağlayınız.
10-Buzağılar arasında ishal çok süratle yayılır. Şişeler, kovalar ve ağız sondaları dezenfekte edilerek bulaşma riski azaltılmalıdır.
11-Hasta hayvanları sağlıklı alanlardan hemen ayırınız. iyi direnajı olan buzağı boksları kullanınız.
12-Eğer hasta buzağıları tedavi etmek için yutturma sondası kullanıyorsanız her buzağıdan sonra dezenfekte ediniz. Genel sanitasyon kurallarına uyunuz; iğne uçlarını sıkça değiştiriniz, aşıların kontaminasyonunu engellemek için transfer iğne uçları kullanınız. Dışkı ile kaplı, nemli ortamlarda buzağılara aşı yapmaktan kaçınınız.
13-Bir ishal salgınında, erken tanı ve tedavi çok önemlidir. İshal başladıktan 12 saat içinde dışkı örneklerini teşhis için laboratuvara gönderiniz. İshal görülür görülmez oral rehidrasyon preparatlarını kullanınız. (SKY HIGH ENERGY)
14-İshalleri engellemek ve salgınları tedavi etmek için ishaller ile mücadeleyi bir plan dahilinde uygulayınız.
Kaynak : Egevet