Livadi
26.04.2010, 20:24
Tütün ve Gübreleme
Tütün bitkisi tarla devresinin kısalığına rağmen, topraktan kaldırdığı besleyici maddelerin miktarı bakımından gübrelemeye ihtiyaç gösteren bir bitkidir. Organik ve bilhassa suni gübrelerin gelişigüzel kullanılması sonucu aşırı gelişme, yaprakların kabalaşması, kurutmanın zorlaşması ve kalitenin düşmesinden korkulduğundan her tip toprağın hatta her tarlanın kendi özelliğine göre bir gübre tertibi- tercihan organik gübreler – tavsiye edilir. Bu koşullara uymak suretiyle üretim gücü orta kuvvette olan kumlu bir toprak da beher dekara % 9 P % 8 N ve % 9 K yı ihtiva eden gübreden 20 kilo suni gübreye veya 1000–1250 kilo organik gübre kullanılır. Yüksek kaliteli Türk tütünü yetiştirilen topraklara gübre çok itinalı olarak verilmelidir. Kalite tütünlerimiz, orta kuvvetteki tarlalara sık dikim yapmak suretiyle ve yazın kuraklığının da etkisi ile büyüme ve gelişmeyi sınırlayıcı şartlar altında yetiştirilir.
Bu itibarla gübre ihtiyacı bakımından tütünlerimizin iki kategoriye ayırmamız uygun olur.
a-Geniş mesafelerle dikilen iri veya orta yapraklı, nikotini yüksek ve kuvvetli (normal) büyüyen ve gelişen (Puro, Tömbeki, Virginya, Burley, Hasan keyf, Trabzon vb.) tütünler kuvvetli toprakları tercih ettikleri gibi bunların bolca gübrelenmesinde hiçbir sakınca yoktur.
b-Dar mesafelerle dikilen orta veya küçük yapraklı, nikotini az ve büyüme ve gelişmeyi sınırlayıcı koşullar altında büyüyen( Samsun, Bafra, Basmalar(İzmir, G.Hacıköy), Marmara Bölgesi tütünleri vb.) kalite tütünleri ise tam tersine orta kuvvetteki topraklarda hafif ve dikkatli bir gübrelemeye ihtiyaç gösterirler.
Yabancı menşeli tütünlerden Burley için araştımacı Ross 6-8-12 lik kompoze gübreden 224 kg./ha, Maryland için İncekara 280-392 kg/ha ve Virginia için de Atkinson ve Sims N,P,K lı gübreleri tekli denemişler verim ve kalite artışı sağlamışlardır. Bu uygulamalar için 220 kg/ha süperfosfat ile 100 kg/ha (NH4)2SO4 tekli olarak kullanılmıştır.
Tütün tarımında gübre çeşidi ve ne kadar kullanılacağının tespiti ve tavsiyesi önemli bir konudur. Bu işte toprağın, tütün çeşidinin ve iklimin özelliklerini göz önünde tutmak ve bilhassa kalite tütünlerimizde, niteliklerini ve kimyasal içeriklerini bozmamak koşulu ile verimin belirli bir sınıra kadar arttırılması için N(azot)-P(fosfor)-K(potasyum) gibi başlıca minerallerin en uygun birleşimleri verilir. Tekel Tütün Enstitülerinin, tütün bitkisinin topraktan kaldırdığı mineral maddeleri tespit etmek amacıyla yaptığı deneme sonuçları tabloda verilmiştir.
Gübrelenmemiş Topraktan Tütün Tiplerinin Aldığı Besin Maddeleri
Tütün Tipi Dikim Mesafesi cm. Tüm Elemanlarıyla Kuru Tütün Kg./da Bütün Elemanlarıyla Birlikte Kaldırılan Kg./da
N P K Ca
Tömbeki 80 X 100 269 6,65 0,56 3,85 7,50
Puro 60 X 90 220 4,07 0,48 2,72 5,77
Trabzon 20 X 50 360 7,87 0,95 4,20 12,50
Bafra 20 X 40 200 3,38 0,48 3,00 4,63
Çelikhan 20 X 40 209 4,72 0,66 3,17 6,39
Bursa 20 X 40 216 5,16 0,50 3,93 6,30
Samsun 20 X 40 195 3,38 0,43 2,50 4,94
İzmir 15 X 40 262 5,00 0,60 3,17 7,33
Basma 15 X 40 133 4,33 0,55 1,83 8,00
Tütünün besin ihtiyacı, toprağın tabii (ahır) veya suni(kimyevi) gübreler vasıtasıyla gübrelenmesi ile giderilir.
Tabii (Ahır) Gübre: Ahır gübreleri tarihin ilk çağlarından beri, bitkisel üretimi artırmak için kullanımı yapılır. Ahır gübreleri bir yandan bitkilerin gelişmesi için gerekli olan bazı maddeleri saklarken diğer yandan da toprağın yapısını tarım için en uygun hale getirir. Ahır gübrelerinin bitkilere sağladığı besin elementleri bakımından suni (ticari-kimyevi) gübreler gibi tek yönlü değildir. İçerisinde birçok besin elementleri bulundurmaktadır. Ahır hayvanlarının sıvı ve katı dışkılarıyla ile yataklarından oluşan artıklar, ahır gübresi olarak oluşur.
Hayvanlar yedikleri yemlerdeki besin maddelerinin ancak %45 ‘inden yararlanabilirler. Yemdeki bitki besin maddelerinin yarısından fazlası dışkı ile ahır gübresine geçer. Ahır gübreleri, besin maddelerinden dolayı bitkiler için zengin bir besin maddesi deposudur. Ahır gübresinin içindeki besin maddelerinin oluşumu:
Hayvanın cinsine ve yapısına, hayvana yedirilen yemin miktarı ve besin değerine, hayvanların yemden yaralanma durumuna, hayvanların gördüğü işe, kullanılan yatakların cinsine ve miktarına ve gübrenin saklanma tekniğine bağlıdır. Kalite tütünleri üst üste aynı tarlaya dikim yapıldığı gibi gübreleme hususunda da tarlada koyun yatırmak ve ya tercihen koyun gübresi ( yılaşırı dekara 1000 – 1250 kilo ) vermek suretiyle gübrelendiği halde birinci gruba giren tütünlere her imkândan faydalanılarak bol miktarda gübre kullanılır. Koyun veya keçi gübresi kullanmak toprak yapısı için ideal olmasına rağmen, tarlaya ulaşımı, işçiliği ve homojen dağılımındaki zorluklar tütüncü köylülerimiz tarafından çok fazla tercih edilmemektedir.
Hayvan Gübresi Besin Maddeleri Dağılımı Kg/100Kg.
Hayvan Cinsi Azot Fosfor Potasyum Kalsiyum
Sıgır 0,29 0,17 0,10 0,34
Beygir 0,44 0,35 0,35 0,15
Koyun 0,55 0,31 0,15 0,46
Tavuk 1,70 1,40 0,90 2,00
Suni (kimyevi) Gübreler: Bileşiminde azot, fosfor ve potasyum gibi bitki besin maddelerinden birini veya birkaçını bir arada bulunduran ve ticaret amacı ile pazarlanan gübrelere ticaret gübreleri denilmektedir. Halk arasında “ süni gübre “ veya “kimyevi gübre” diye adlandırılan gübrelerin değeri doğrudan doğruya bünyelerindeki besin maddesi miktarları ile ölçülmektedir.
Ticaret gübreleri içersindeki bitki besin maddelerinin çeşidine göre;
1. Azotlu gübreler
2. Fosforlu gübreler
3. Potasyumlu gübreler
4. Kompoze gübreler diye sınıflandırılır. Tütün tarımında en fazla kullanılan mineraller azot, fosfor ve potasyumdur. Bu üç mineralin içinde bulunduğu kompoze gübreler yaygın olarak kullanılmaktadır.
Kompoze Gübreler: Kompoze gübreler birden daha fazla bitki besin maddesini bir arada bulunduran gübrelerdir. Kompoze gübrenin içerisindeki bitki besin maddeleri sırası ile azot, fosfor ve potasyumdur. Bu besin maddeleri % olarak ifade edilmektedir. Örneğin 20–20–0 oluşumundan meydana gelen bir kompoze gübrenin 100 kilosunda 20 kilo saf azot, 20 kilo saf fosfor var, potasyum ise yok demektir. Yine 15–15–15 olarak bilinen ve tütüncü yörelerde en çok kullanılan kompoze gübrelerin 100 kg. içinde 15 kg. saf azot, 15 kg. saf fosfor ve 15 kg. da potasyum bulunur. Ege Bölgesinde arka arkaya tütün dikilen tarlaların dekarına dikimden önce Şubat veya Mart aylarında 7 ile 20 kg. arasında verilmektedir. Yine daha çok Ege Bölgesinde tütün hububat ile münavebe (nöbetleşe ekim) edilmektedir. Hububatla münavebe oranı %60-70’leri bulmaktadır. Hububata da daha çok Diamonyum fosfat, halk arasında DAP denilen 18–46 kompoze gübresi kullanılmakta olduğundan, tütüne atılacak gübre çeşidi ve miktarı tayininde bir yıl önce kullanılan gübre de dikkate alınmalıdır. Başka bir husus da, %45-50 'lere yaklaşan bir oranda icar tarlalara tütün dikimi işi, tütün üretim miktarının azalmasından dolayı %20-25'lere gerilemiştir. Tütün tarlasına atılacak gübre tayini ve miktarının belirlenmesinde de tarla icar realitesi ayrıca bir sıkıntı oluşturmaktadır.
Kompoze gübreler birkaç çeşit bitki besin maddesini birlikte bulundurdukları için çiftçileri çeşitli gübreleri ayrı ayrı alma taşıma depolama ve tarlaya verme sıkıntısından kurtarmış olur. Bu gübrenin kullanımı daha az emek ve zaman harcayarak çiftçiye ekonomi ve kolaylık sağlar.
Genellikle kompoze gübreler içinde tek besin maddesi bulunan diğer gübrelerden daha pahalıdır. Bunun sebebi birçok besin maddesinin bir araya getirilerek içindeki besin maddesi miktarının artırılmış olmasıdır.
Tütün bitkisi tarla devresinin kısalığına rağmen, topraktan kaldırdığı besleyici maddelerin miktarı bakımından gübrelemeye ihtiyaç gösteren bir bitkidir. Organik ve bilhassa suni gübrelerin gelişigüzel kullanılması sonucu aşırı gelişme, yaprakların kabalaşması, kurutmanın zorlaşması ve kalitenin düşmesinden korkulduğundan her tip toprağın hatta her tarlanın kendi özelliğine göre bir gübre tertibi- tercihan organik gübreler – tavsiye edilir. Bu koşullara uymak suretiyle üretim gücü orta kuvvette olan kumlu bir toprak da beher dekara % 9 P % 8 N ve % 9 K yı ihtiva eden gübreden 20 kilo suni gübreye veya 1000–1250 kilo organik gübre kullanılır. Yüksek kaliteli Türk tütünü yetiştirilen topraklara gübre çok itinalı olarak verilmelidir. Kalite tütünlerimiz, orta kuvvetteki tarlalara sık dikim yapmak suretiyle ve yazın kuraklığının da etkisi ile büyüme ve gelişmeyi sınırlayıcı şartlar altında yetiştirilir.
Bu itibarla gübre ihtiyacı bakımından tütünlerimizin iki kategoriye ayırmamız uygun olur.
a-Geniş mesafelerle dikilen iri veya orta yapraklı, nikotini yüksek ve kuvvetli (normal) büyüyen ve gelişen (Puro, Tömbeki, Virginya, Burley, Hasan keyf, Trabzon vb.) tütünler kuvvetli toprakları tercih ettikleri gibi bunların bolca gübrelenmesinde hiçbir sakınca yoktur.
b-Dar mesafelerle dikilen orta veya küçük yapraklı, nikotini az ve büyüme ve gelişmeyi sınırlayıcı koşullar altında büyüyen( Samsun, Bafra, Basmalar(İzmir, G.Hacıköy), Marmara Bölgesi tütünleri vb.) kalite tütünleri ise tam tersine orta kuvvetteki topraklarda hafif ve dikkatli bir gübrelemeye ihtiyaç gösterirler.
Yabancı menşeli tütünlerden Burley için araştımacı Ross 6-8-12 lik kompoze gübreden 224 kg./ha, Maryland için İncekara 280-392 kg/ha ve Virginia için de Atkinson ve Sims N,P,K lı gübreleri tekli denemişler verim ve kalite artışı sağlamışlardır. Bu uygulamalar için 220 kg/ha süperfosfat ile 100 kg/ha (NH4)2SO4 tekli olarak kullanılmıştır.
Tütün tarımında gübre çeşidi ve ne kadar kullanılacağının tespiti ve tavsiyesi önemli bir konudur. Bu işte toprağın, tütün çeşidinin ve iklimin özelliklerini göz önünde tutmak ve bilhassa kalite tütünlerimizde, niteliklerini ve kimyasal içeriklerini bozmamak koşulu ile verimin belirli bir sınıra kadar arttırılması için N(azot)-P(fosfor)-K(potasyum) gibi başlıca minerallerin en uygun birleşimleri verilir. Tekel Tütün Enstitülerinin, tütün bitkisinin topraktan kaldırdığı mineral maddeleri tespit etmek amacıyla yaptığı deneme sonuçları tabloda verilmiştir.
Gübrelenmemiş Topraktan Tütün Tiplerinin Aldığı Besin Maddeleri
Tütün Tipi Dikim Mesafesi cm. Tüm Elemanlarıyla Kuru Tütün Kg./da Bütün Elemanlarıyla Birlikte Kaldırılan Kg./da
N P K Ca
Tömbeki 80 X 100 269 6,65 0,56 3,85 7,50
Puro 60 X 90 220 4,07 0,48 2,72 5,77
Trabzon 20 X 50 360 7,87 0,95 4,20 12,50
Bafra 20 X 40 200 3,38 0,48 3,00 4,63
Çelikhan 20 X 40 209 4,72 0,66 3,17 6,39
Bursa 20 X 40 216 5,16 0,50 3,93 6,30
Samsun 20 X 40 195 3,38 0,43 2,50 4,94
İzmir 15 X 40 262 5,00 0,60 3,17 7,33
Basma 15 X 40 133 4,33 0,55 1,83 8,00
Tütünün besin ihtiyacı, toprağın tabii (ahır) veya suni(kimyevi) gübreler vasıtasıyla gübrelenmesi ile giderilir.
Tabii (Ahır) Gübre: Ahır gübreleri tarihin ilk çağlarından beri, bitkisel üretimi artırmak için kullanımı yapılır. Ahır gübreleri bir yandan bitkilerin gelişmesi için gerekli olan bazı maddeleri saklarken diğer yandan da toprağın yapısını tarım için en uygun hale getirir. Ahır gübrelerinin bitkilere sağladığı besin elementleri bakımından suni (ticari-kimyevi) gübreler gibi tek yönlü değildir. İçerisinde birçok besin elementleri bulundurmaktadır. Ahır hayvanlarının sıvı ve katı dışkılarıyla ile yataklarından oluşan artıklar, ahır gübresi olarak oluşur.
Hayvanlar yedikleri yemlerdeki besin maddelerinin ancak %45 ‘inden yararlanabilirler. Yemdeki bitki besin maddelerinin yarısından fazlası dışkı ile ahır gübresine geçer. Ahır gübreleri, besin maddelerinden dolayı bitkiler için zengin bir besin maddesi deposudur. Ahır gübresinin içindeki besin maddelerinin oluşumu:
Hayvanın cinsine ve yapısına, hayvana yedirilen yemin miktarı ve besin değerine, hayvanların yemden yaralanma durumuna, hayvanların gördüğü işe, kullanılan yatakların cinsine ve miktarına ve gübrenin saklanma tekniğine bağlıdır. Kalite tütünleri üst üste aynı tarlaya dikim yapıldığı gibi gübreleme hususunda da tarlada koyun yatırmak ve ya tercihen koyun gübresi ( yılaşırı dekara 1000 – 1250 kilo ) vermek suretiyle gübrelendiği halde birinci gruba giren tütünlere her imkândan faydalanılarak bol miktarda gübre kullanılır. Koyun veya keçi gübresi kullanmak toprak yapısı için ideal olmasına rağmen, tarlaya ulaşımı, işçiliği ve homojen dağılımındaki zorluklar tütüncü köylülerimiz tarafından çok fazla tercih edilmemektedir.
Hayvan Gübresi Besin Maddeleri Dağılımı Kg/100Kg.
Hayvan Cinsi Azot Fosfor Potasyum Kalsiyum
Sıgır 0,29 0,17 0,10 0,34
Beygir 0,44 0,35 0,35 0,15
Koyun 0,55 0,31 0,15 0,46
Tavuk 1,70 1,40 0,90 2,00
Suni (kimyevi) Gübreler: Bileşiminde azot, fosfor ve potasyum gibi bitki besin maddelerinden birini veya birkaçını bir arada bulunduran ve ticaret amacı ile pazarlanan gübrelere ticaret gübreleri denilmektedir. Halk arasında “ süni gübre “ veya “kimyevi gübre” diye adlandırılan gübrelerin değeri doğrudan doğruya bünyelerindeki besin maddesi miktarları ile ölçülmektedir.
Ticaret gübreleri içersindeki bitki besin maddelerinin çeşidine göre;
1. Azotlu gübreler
2. Fosforlu gübreler
3. Potasyumlu gübreler
4. Kompoze gübreler diye sınıflandırılır. Tütün tarımında en fazla kullanılan mineraller azot, fosfor ve potasyumdur. Bu üç mineralin içinde bulunduğu kompoze gübreler yaygın olarak kullanılmaktadır.
Kompoze Gübreler: Kompoze gübreler birden daha fazla bitki besin maddesini bir arada bulunduran gübrelerdir. Kompoze gübrenin içerisindeki bitki besin maddeleri sırası ile azot, fosfor ve potasyumdur. Bu besin maddeleri % olarak ifade edilmektedir. Örneğin 20–20–0 oluşumundan meydana gelen bir kompoze gübrenin 100 kilosunda 20 kilo saf azot, 20 kilo saf fosfor var, potasyum ise yok demektir. Yine 15–15–15 olarak bilinen ve tütüncü yörelerde en çok kullanılan kompoze gübrelerin 100 kg. içinde 15 kg. saf azot, 15 kg. saf fosfor ve 15 kg. da potasyum bulunur. Ege Bölgesinde arka arkaya tütün dikilen tarlaların dekarına dikimden önce Şubat veya Mart aylarında 7 ile 20 kg. arasında verilmektedir. Yine daha çok Ege Bölgesinde tütün hububat ile münavebe (nöbetleşe ekim) edilmektedir. Hububatla münavebe oranı %60-70’leri bulmaktadır. Hububata da daha çok Diamonyum fosfat, halk arasında DAP denilen 18–46 kompoze gübresi kullanılmakta olduğundan, tütüne atılacak gübre çeşidi ve miktarı tayininde bir yıl önce kullanılan gübre de dikkate alınmalıdır. Başka bir husus da, %45-50 'lere yaklaşan bir oranda icar tarlalara tütün dikimi işi, tütün üretim miktarının azalmasından dolayı %20-25'lere gerilemiştir. Tütün tarlasına atılacak gübre tayini ve miktarının belirlenmesinde de tarla icar realitesi ayrıca bir sıkıntı oluşturmaktadır.
Kompoze gübreler birkaç çeşit bitki besin maddesini birlikte bulundurdukları için çiftçileri çeşitli gübreleri ayrı ayrı alma taşıma depolama ve tarlaya verme sıkıntısından kurtarmış olur. Bu gübrenin kullanımı daha az emek ve zaman harcayarak çiftçiye ekonomi ve kolaylık sağlar.
Genellikle kompoze gübreler içinde tek besin maddesi bulunan diğer gübrelerden daha pahalıdır. Bunun sebebi birçok besin maddesinin bir araya getirilerek içindeki besin maddesi miktarının artırılmış olmasıdır.