Mr.Muhendis
26.02.2010, 19:32
Tohumlukların üretimi otsu ve odunsu bitkilerde farklılıklar göstermektedir. Otsu bahçe bitkilerinde tohumla üretim yapılmak isteniyorsa, bitkinin özelliklerine göre üretimde kullanılacak tohumlukların dikkatlice seçilmesi gerekir. Eski yıllarda üreticiler, kendi tohumluklarını kendileri üretirlerdi. Günümüzde de gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde, halen üreticiler bahçenin bir bölümündeki bitkileri tohumluk olarak bırakmakta ve bunlardan tohum alma yoluna gitmektedirler.
Üretimde kullanılacak çeşidin tohumluğunun, genetik yapısını muhafaza edecek şekilde üretilmesi gerekir. Bu durum özellikle sebze türlerinin üretiminde önem kazanır.
Sebze tohumluklarının üretici tarafından üretilmesi 3 yönden sakınca yaratır.
1. Sebze türlerinin büyük çoğunluğu yabancı tozlanır. Farklı tür
ve çeşitlerin tohumlarının üretilmesi sırasında yabancı tozlanmayı
engelleyici gerekli izolasyon aralıklarının verilmemesi, az sayıda
bitkinin tohumlarının birlikte alınması ve bunun birkaç yıl üst üste
tekrarlanması kısa süre içinde çeşidin genetik yapısının bozulmasına
neden olur.
2. Bazı hastalık ve zararlılar tohumla taşınır. Üretim sırasında
dikkatsizce hastalıklı bitkilerden tohum alınması, bu tip hastalıkların
hızla üretim yapılan parsellere bulaşmasına neden olur.
3. Üreticinin bazı bitkileri tohumluk olarak ayırması, tarlada alan
ve ürün kaybına neden olur.
Bu sakıncalar dikkate alınarak, sebzecilikte ticari tohumlukların üretimi kamu veya özel kuruluşlarca yapılır. Böylece tohumun gerek genetik yapısının korunması, gerek canlılığının kontrolü, deneyimli elemanlarca yapılır. Bu da üreticiye sağlıklı ve kaliteli tohumun ulaşmasını sağlayarak, ürün verim ve kalitesinin artmasına neden olur.
Üretimde kullanılacak yeni bir çeşit üreticiye ulaştırılmcaya kadar Çizelge 6.3.'de görülen aşamaları izler.
Şimdi bu aşamaları kısaca inceleyelim.
1. Islah: Tohumluk üretiminde, üretimde kullanılacak türe ait çeşitin geliştirilmesi gerekir. Çeşit, ıslah çalışmaları sonucu geliştirilmiş, gerek bitki karakterleri gerekse teknolojik özellikleri yönünden diğerlerine göre farklılık gösteren, genetik yapı yönünden durulmuş, yani homozigotlaşmış, birörnek gelişme gösteren, bu özelliklerini nesiller boyunca devam ettirebilen hatlardır. Üretimde açıkta tozlanan, hibrit ve sentetik hatlar kullanılır.
Yeni çeşitler, resmi araştırma enstitüleri, fakülteler ve özel kuruluşlarca geliştirilir. Türün döllenme biyolojisi ve başlangıç materyalinin homozigoti durumuna göre, yeni bir çeşidin geliştirilmesi 5-10 yıllık bir süreyi gerektirir. Çok yıllık bitkilerde yeni çeşit ıslahı daha uzun süre alabilir.
Yeni çeşitler ıslah çalışmaları sonucunda elde edilebildiği gibi, yurt dışından da ithal edilebilir.
2. Çeşit Değerlendirme ve Çeşit Olarak Onaylama: Geliştirilen
veya yurt dışından getirilen çeşitler, kamu veya özel kuruluşlarca farklı
yörelerde tarla denemeleri yapılarak denenir. Ülke ekonomisine katkı
sağlayabileceği, araştırma sonuçlarına göre belirlenen çeşitler ülkedeki
kanunlara göre onaylamr. Onaylanan veya tescil edilen veya üretim
izni alan çeşitlerin üreticiye ulaştırılmak üzere tohumluklarının
üretimine geçilir.
3. Anaç ve Sertifikalı Tohum Üretimi: Islahçı tarafından az
miktarda üretilen tohumdan ticari tohum üretilebilmesi için,
tohumların çoğaltılması gerekir. Bu nedenle ıslahçı tohumundan (elit),
ıslahçının kontrolü altında anaç tohum, bundan da üreticiye
ulaştırılacak sertifikalı tohumluklar üretilir. Bu tohumlukların üretimi,
çeşidin genetik saflığını koruyacak şekilde gerekli izolasyon aralıkları
bırakılarak yapılır. Tohumlukların tarla ve laboratuvar kontrolları
tarafsız kuruluş olan Tescil ve Sertifikasyondan sorumlu resmi kuruluş
elemanları tarafından gerçekleştirilir. Böylece, üreticiye genetik yapısı
korunmuş, çeşidi belli ve canlılığı yüksek olan tohum ulaştırılmış olur.
4. Hasat, Temizleme, Sınıflandırma, İlaçlama, Paketleme ve
Depolama: Tohumluk bitkiler, hasat dönemine ulaştıklarında,
yetiştirilen türün özelliğine göre uygun bir yöntemle hasat edilir.
Hasat ve sonrasındaki işlemler tohumun ilerideki canlılık oramnı
etkiler. Bu nedenle tohumların, çimlenme gücü yönünden en yüksek
düzeye ulaştığı dönemde hasat edilmesi gerekir. Büyük çapta yapılan
ticari tohum üretiminde hasat ve sonrası için özel ekipmanların
kullanılması yararlıdır.
Sebze tohumlarının bazıları etli veya sulu meyveler içinde (domates, patlıcan, hıyar, karpuz, kavun, kabak), bir kısmı baklalar içinde (fasulye, bezelye, bakla, lahana, karnabahar, turp), bir kısmı da kurumuş meyveler içinde (soğan, pırasa, havuç, marul, ıspanak, pancar) bulunur.
Her ne şekilde olursa olsun tohumların erken veya geç hasat
edilmeleri, tohum verimim azalttığı gibi, tohumun depolama sırasındaki canlılığını da azaltır.
Hasat edilen tohumlar kurutulur, bitki ve toprak kısımlarından temizlenir. Gerekliyse iriliklerine göre sınıflandırılır, ilaçlanır ve paketlenerek etiketlenir. Depolanacak tohumlar depolara alınır. Depolama ve satış öncesi çimlendirme ve nem kontrolü yapılarak, tohumun canlılık düzeyi ve depolama açısından yeterli neme sahip olup olmadığı belirlenir.
5, Pazarlama ve Dağıtım: Paketlenmiş tohumlar, üreticilerin istekleri dikkate alınarak ya kamu kuruluşlarınca ya da özel kuruluşların bayileri aracılığı ile üreticilere ulaştırılır. Bu aşamada Tarım Bakanlığı'mn yayım kuruluşları ile özel kuruluşlarca üreticiye çeşidin özellikleri ve yetiştirme tekniği konusunda aydınlatıcı bilgiler ulaştırlır.
Odunsu bahçe bitkilerinde tohum üretimi otsu bitkilerdekinden oldukça farklıdır. Odunsu bahçe bitkilerinin çoğu heterozigot kalıtsal yapıdadır. Yabancı tozlanma yaygın olduğu için, doğrudan tohumla çoğaltıldıklarında daha önce de belirtildiği gibi genetik yönden değişim olasılığı çok yüksektir. Bu nedenle tohumla çoğaltım ancak çöğür ve yoz anaçların çoğaltanında kullanılmaktadır. Bununla birlikte, çoğaltım amacıyla kullanılacak tohumların alındığı bitkiler, bunların yetiştirildikleri bölgeler, çevrelerinde bulunan tür ve çeşit zenginliği dikkate alınarak seçilmelidir. Bu amaçla, tohumların birörnek gelişme gösteren, sağlıklı, hastalık ve zararlılarca bulaşmamış ağaçlardan alınması gerekir.
Çok yıllık odunsu bahçe bitkilerinin çoğunun tohumları, meyveler olgunlaştıktan sonra hasat edilir ve meyveden ayrıldıktan sonra ekim zamanına kadar muhafaza edilir (elma, armut, ayva, erik, şeftali, kayısı vb). Turunçgiller ise tohumların canlılığını çabuk kaybetmeleri nedeniyle, ekim zamanına kadar meyve içinde muhafaza edilebilir.
Çok yıllık odunsu bahçe bitkilerinin çoğunun tohumlarının sert kabuklu ve dinlenme sürelerinin uzun olması nedeniyle kolay çimlenmelerini sağlamak amacıyla katlanmaları gerekir. Bu amaçla tohumlar, kullanılacak tohumun miktarına göre, sandıklar, kasalar ile benzeri kaplar içinde uygun bir ortam (kum, perlit, turba gibi) ve kullanılarak serin ve nemli bir ortamda (soğukta nemli katlama) veya sonbaharda doğrudan çöğür parsellerine ekilerek katlanırlar. Katlama süresi, tohum kabuğunun sertliğine bağlı olarak 60- 120 gün arasında değişir. Tohumların katlama sıcaklığı da türlere göre değişmekle birlikte 5-10°C civarındadır. Katlama süresinin sonunda tohumlar alınarak fidanlıklardaki tohum tavalarına ekilirler. Ekimden 1-2 yıl sonra aşılanabilecek kalınlığa gelen çöğürlerin üzerine kültür çeşitleri aşılanır
KAYNAK: Genel Bahçe Bitkileri
Prof.Dr.Atila GÜNAY
Üretimde kullanılacak çeşidin tohumluğunun, genetik yapısını muhafaza edecek şekilde üretilmesi gerekir. Bu durum özellikle sebze türlerinin üretiminde önem kazanır.
Sebze tohumluklarının üretici tarafından üretilmesi 3 yönden sakınca yaratır.
1. Sebze türlerinin büyük çoğunluğu yabancı tozlanır. Farklı tür
ve çeşitlerin tohumlarının üretilmesi sırasında yabancı tozlanmayı
engelleyici gerekli izolasyon aralıklarının verilmemesi, az sayıda
bitkinin tohumlarının birlikte alınması ve bunun birkaç yıl üst üste
tekrarlanması kısa süre içinde çeşidin genetik yapısının bozulmasına
neden olur.
2. Bazı hastalık ve zararlılar tohumla taşınır. Üretim sırasında
dikkatsizce hastalıklı bitkilerden tohum alınması, bu tip hastalıkların
hızla üretim yapılan parsellere bulaşmasına neden olur.
3. Üreticinin bazı bitkileri tohumluk olarak ayırması, tarlada alan
ve ürün kaybına neden olur.
Bu sakıncalar dikkate alınarak, sebzecilikte ticari tohumlukların üretimi kamu veya özel kuruluşlarca yapılır. Böylece tohumun gerek genetik yapısının korunması, gerek canlılığının kontrolü, deneyimli elemanlarca yapılır. Bu da üreticiye sağlıklı ve kaliteli tohumun ulaşmasını sağlayarak, ürün verim ve kalitesinin artmasına neden olur.
Üretimde kullanılacak yeni bir çeşit üreticiye ulaştırılmcaya kadar Çizelge 6.3.'de görülen aşamaları izler.
Şimdi bu aşamaları kısaca inceleyelim.
1. Islah: Tohumluk üretiminde, üretimde kullanılacak türe ait çeşitin geliştirilmesi gerekir. Çeşit, ıslah çalışmaları sonucu geliştirilmiş, gerek bitki karakterleri gerekse teknolojik özellikleri yönünden diğerlerine göre farklılık gösteren, genetik yapı yönünden durulmuş, yani homozigotlaşmış, birörnek gelişme gösteren, bu özelliklerini nesiller boyunca devam ettirebilen hatlardır. Üretimde açıkta tozlanan, hibrit ve sentetik hatlar kullanılır.
Yeni çeşitler, resmi araştırma enstitüleri, fakülteler ve özel kuruluşlarca geliştirilir. Türün döllenme biyolojisi ve başlangıç materyalinin homozigoti durumuna göre, yeni bir çeşidin geliştirilmesi 5-10 yıllık bir süreyi gerektirir. Çok yıllık bitkilerde yeni çeşit ıslahı daha uzun süre alabilir.
Yeni çeşitler ıslah çalışmaları sonucunda elde edilebildiği gibi, yurt dışından da ithal edilebilir.
2. Çeşit Değerlendirme ve Çeşit Olarak Onaylama: Geliştirilen
veya yurt dışından getirilen çeşitler, kamu veya özel kuruluşlarca farklı
yörelerde tarla denemeleri yapılarak denenir. Ülke ekonomisine katkı
sağlayabileceği, araştırma sonuçlarına göre belirlenen çeşitler ülkedeki
kanunlara göre onaylamr. Onaylanan veya tescil edilen veya üretim
izni alan çeşitlerin üreticiye ulaştırılmak üzere tohumluklarının
üretimine geçilir.
3. Anaç ve Sertifikalı Tohum Üretimi: Islahçı tarafından az
miktarda üretilen tohumdan ticari tohum üretilebilmesi için,
tohumların çoğaltılması gerekir. Bu nedenle ıslahçı tohumundan (elit),
ıslahçının kontrolü altında anaç tohum, bundan da üreticiye
ulaştırılacak sertifikalı tohumluklar üretilir. Bu tohumlukların üretimi,
çeşidin genetik saflığını koruyacak şekilde gerekli izolasyon aralıkları
bırakılarak yapılır. Tohumlukların tarla ve laboratuvar kontrolları
tarafsız kuruluş olan Tescil ve Sertifikasyondan sorumlu resmi kuruluş
elemanları tarafından gerçekleştirilir. Böylece, üreticiye genetik yapısı
korunmuş, çeşidi belli ve canlılığı yüksek olan tohum ulaştırılmış olur.
4. Hasat, Temizleme, Sınıflandırma, İlaçlama, Paketleme ve
Depolama: Tohumluk bitkiler, hasat dönemine ulaştıklarında,
yetiştirilen türün özelliğine göre uygun bir yöntemle hasat edilir.
Hasat ve sonrasındaki işlemler tohumun ilerideki canlılık oramnı
etkiler. Bu nedenle tohumların, çimlenme gücü yönünden en yüksek
düzeye ulaştığı dönemde hasat edilmesi gerekir. Büyük çapta yapılan
ticari tohum üretiminde hasat ve sonrası için özel ekipmanların
kullanılması yararlıdır.
Sebze tohumlarının bazıları etli veya sulu meyveler içinde (domates, patlıcan, hıyar, karpuz, kavun, kabak), bir kısmı baklalar içinde (fasulye, bezelye, bakla, lahana, karnabahar, turp), bir kısmı da kurumuş meyveler içinde (soğan, pırasa, havuç, marul, ıspanak, pancar) bulunur.
Her ne şekilde olursa olsun tohumların erken veya geç hasat
edilmeleri, tohum verimim azalttığı gibi, tohumun depolama sırasındaki canlılığını da azaltır.
Hasat edilen tohumlar kurutulur, bitki ve toprak kısımlarından temizlenir. Gerekliyse iriliklerine göre sınıflandırılır, ilaçlanır ve paketlenerek etiketlenir. Depolanacak tohumlar depolara alınır. Depolama ve satış öncesi çimlendirme ve nem kontrolü yapılarak, tohumun canlılık düzeyi ve depolama açısından yeterli neme sahip olup olmadığı belirlenir.
5, Pazarlama ve Dağıtım: Paketlenmiş tohumlar, üreticilerin istekleri dikkate alınarak ya kamu kuruluşlarınca ya da özel kuruluşların bayileri aracılığı ile üreticilere ulaştırılır. Bu aşamada Tarım Bakanlığı'mn yayım kuruluşları ile özel kuruluşlarca üreticiye çeşidin özellikleri ve yetiştirme tekniği konusunda aydınlatıcı bilgiler ulaştırlır.
Odunsu bahçe bitkilerinde tohum üretimi otsu bitkilerdekinden oldukça farklıdır. Odunsu bahçe bitkilerinin çoğu heterozigot kalıtsal yapıdadır. Yabancı tozlanma yaygın olduğu için, doğrudan tohumla çoğaltıldıklarında daha önce de belirtildiği gibi genetik yönden değişim olasılığı çok yüksektir. Bu nedenle tohumla çoğaltım ancak çöğür ve yoz anaçların çoğaltanında kullanılmaktadır. Bununla birlikte, çoğaltım amacıyla kullanılacak tohumların alındığı bitkiler, bunların yetiştirildikleri bölgeler, çevrelerinde bulunan tür ve çeşit zenginliği dikkate alınarak seçilmelidir. Bu amaçla, tohumların birörnek gelişme gösteren, sağlıklı, hastalık ve zararlılarca bulaşmamış ağaçlardan alınması gerekir.
Çok yıllık odunsu bahçe bitkilerinin çoğunun tohumları, meyveler olgunlaştıktan sonra hasat edilir ve meyveden ayrıldıktan sonra ekim zamanına kadar muhafaza edilir (elma, armut, ayva, erik, şeftali, kayısı vb). Turunçgiller ise tohumların canlılığını çabuk kaybetmeleri nedeniyle, ekim zamanına kadar meyve içinde muhafaza edilebilir.
Çok yıllık odunsu bahçe bitkilerinin çoğunun tohumlarının sert kabuklu ve dinlenme sürelerinin uzun olması nedeniyle kolay çimlenmelerini sağlamak amacıyla katlanmaları gerekir. Bu amaçla tohumlar, kullanılacak tohumun miktarına göre, sandıklar, kasalar ile benzeri kaplar içinde uygun bir ortam (kum, perlit, turba gibi) ve kullanılarak serin ve nemli bir ortamda (soğukta nemli katlama) veya sonbaharda doğrudan çöğür parsellerine ekilerek katlanırlar. Katlama süresi, tohum kabuğunun sertliğine bağlı olarak 60- 120 gün arasında değişir. Tohumların katlama sıcaklığı da türlere göre değişmekle birlikte 5-10°C civarındadır. Katlama süresinin sonunda tohumlar alınarak fidanlıklardaki tohum tavalarına ekilirler. Ekimden 1-2 yıl sonra aşılanabilecek kalınlığa gelen çöğürlerin üzerine kültür çeşitleri aşılanır
KAYNAK: Genel Bahçe Bitkileri
Prof.Dr.Atila GÜNAY