Mr.Muhendis
17.02.2010, 22:17
Sınıflandırmada amaç, sınıflandırılması istenilen varlıkları benzer ve farklı özelliklerine göre belirli gruplar içerisinde toplamak ve bunların aralarındaki benzer ve farklı ilişkileri açıklamada kolaylık sağlamaktır.
Günümüzde kullanılan toprak sınıflandırma sistemleri, Botanik ve Zooloji bilimlerinde bitki ve hayvanların sınıflandırılmasındaki amaç ve kolaylığı sağlamaktaki ilkeler düşünülerek önerilip geliştirilmiş ve toprakların genetik oluşum özelliklerine göre, belirli Ordo (sıra), Alt Ordo (alt sıra), Büyük Grup, Alt grup, Familya,Seri (tip ve faz) gibi kategoriler içerisinde toplanarak incelenmeleri kabul edilmiştir. İklim, vejetasyon, ana materyal, topografya ve zaman faktörlerinden etkisi altında fiziksel,kimyasal ve biyolojik olaylar sonucu farklı özellikler kazanan topraklar genetik oluşumları ve yayılma alanlarına göre bütün dünyada en büyük sınıflandırma kategorisi olarak üç ordo (sıra) içerisinde toplanmaktadır.
1. Zonal Topraklar
2. İntrazonal topraklar
3. Azonal topraklar
1. Zonal Topraklar
Dünya üzerinde geniş kuşaklar halinde yayılan zonal toprakların oluşumlarında, genetik oluşum faktörlerinden iklim ve bitki örtüsü, ana materyal, topografya ve zaman faktörlerinin etkilerini önemli ölçüde örtmüş ve bu topraklar iklim bölgeleri esas alınarak alt ordo’ lara (alt sıralara) ve büyük toprak gruplarına ayrılmışlardır.
Türkiye’ de yayılma gösteren Zonal topraklarda bu genel kaideye uygun bir dağılım gösterirler. Örneğin Akdeniz iklim bölgelerinin karakteristik kırmızı toprakları (Terra-rossalar), kuzey ve Batı Anadolu’ da nemli iklim bölgelerinin podsolik toprakları, Orta Anadolu Bölgesi kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinin, Kahverengi,kırmızı-kahverengi, Sierozem Toprakları ile Yarı kurak-yarı nemli iklim bölgelerinin Kestane renkli, Kırmızımsı Kestane renkli toprakları, Türkiye’deki farklı iklim bölgelerinde iklim faktörleri ve bitki örtüsünün belirgin izlerini taşıyan topraklardır. Bu toprakların oluşumunda materyal, topografya ve drenaj gibi lokal etkilerde iklim ve bitki örtüsünün etkilerini güçlendirmektedir. Zonal Topraklarda profil oluşumu ve morfolojik yapı karakteristik ayrımlar gösterir, oluşumlarında etken olan genetik olaylar Podsolloşma, Lateritleşme ve Kalsifikasyon ( Kireç Birikmesi ) dir. Horizon sınırları belirgindir ve A/B/C horizonları ile yıkanma ( ellüviyal ) ve birikme ( illüviyal ) horizonları; iklim ve yağış faktörlerinin etkisine bağlı olarak kolayca ayırt edilir.
2. İntrazonal Topraklar
İklim ve bitki örtüsünün toprak oluşumu üzerine olan bariz etkileri ana materyal, topograf ve drenaj gibi lokal faktörlerin etkisi ile örtülmüş veya oluşumlarında aşırı ıslaklık, kötü drenaj, tuzluluk ve alkalilik veya ana materyalin fazla oranda kalsiyum karbonat içermesi gibi faktörler topraklara karakteristik özellikler kazandırmışlardır. Bir çok özellikleri bakımından İntrazonal topraklar, zonal topraklara benzerler fakat belirli bir iklim kuşağı ve bitki örtüsü için tipik özellikleri taşımayabilirler. Fakat zonal toprakların arasında bulunduklarından intrazonal topraklar olarak adlandırılmışlardır. Oluşumlarında etken olan olaylar Tuzlulaşma, Alkolileşme ve Gleyleşmedir.
Ülkemizde bulunan İntrazonal topraklada yukarıda belirtilen genel prensiplere uygun bir oluşum gösterirler. Örneğin, topografya ve drenaj faktörlerinin etkisi altında oluşmuş Tuzlu ve Alkali Topraklar, kireçli ana materyalin belirgin izlerini taşıyan Rendzina, Grumusol ve Kahverengi Orman Toprakları ile aşırı ıslaklık ve kötü drenaj faktörlerinin etkisi altında oluşmuş Hidromorfik Alluviyal Topraklar yer yer zonal topraklarla karışmış olarak bulunur.
3. Azonal Topraklar
Oluşumlarında diğer toprak Ordo’larından farklı olarak iklim ve bitki örtüsü gibi aktif faktörler ile topografya ve ana madde gibi pasif faktörlerin etkileri sonucu belirli morfolojik özellikler ve profil karakteristikleri kazanımı için yeterli zaman süreci geçmemiş genç topraklardır. Horizon oluşumu ve katmanlaşma hiç yok veya sınırlı düzeydedir. Yeni alluviyum ve kolluviyum yığıntıları üzerinde oluşan topraklar, azonal topraklara dahil edilir. Zonal ve intrazonal topraklarla birlikte her yerde azonallere rastlanabilir. Türkiye’nin hemen her bölgesinde bulunan ve verimli tarım arazilerini oluşturan Alluviyel topraklar ile Kolluviyal topraklar, Regosol topraklar ve taşlı karakterli Lithosol topraklar azonal topraklara örnek olarak gösterilir.
Yeni Toprak Sınıflama Sistemi ( 7. Yaklaşım Sistemi )
http://i50.tinypic.com/28u4d1k.gif
Günümüzde kullanılan toprak sınıflandırma sistemleri, Botanik ve Zooloji bilimlerinde bitki ve hayvanların sınıflandırılmasındaki amaç ve kolaylığı sağlamaktaki ilkeler düşünülerek önerilip geliştirilmiş ve toprakların genetik oluşum özelliklerine göre, belirli Ordo (sıra), Alt Ordo (alt sıra), Büyük Grup, Alt grup, Familya,Seri (tip ve faz) gibi kategoriler içerisinde toplanarak incelenmeleri kabul edilmiştir. İklim, vejetasyon, ana materyal, topografya ve zaman faktörlerinden etkisi altında fiziksel,kimyasal ve biyolojik olaylar sonucu farklı özellikler kazanan topraklar genetik oluşumları ve yayılma alanlarına göre bütün dünyada en büyük sınıflandırma kategorisi olarak üç ordo (sıra) içerisinde toplanmaktadır.
1. Zonal Topraklar
2. İntrazonal topraklar
3. Azonal topraklar
1. Zonal Topraklar
Dünya üzerinde geniş kuşaklar halinde yayılan zonal toprakların oluşumlarında, genetik oluşum faktörlerinden iklim ve bitki örtüsü, ana materyal, topografya ve zaman faktörlerinin etkilerini önemli ölçüde örtmüş ve bu topraklar iklim bölgeleri esas alınarak alt ordo’ lara (alt sıralara) ve büyük toprak gruplarına ayrılmışlardır.
Türkiye’ de yayılma gösteren Zonal topraklarda bu genel kaideye uygun bir dağılım gösterirler. Örneğin Akdeniz iklim bölgelerinin karakteristik kırmızı toprakları (Terra-rossalar), kuzey ve Batı Anadolu’ da nemli iklim bölgelerinin podsolik toprakları, Orta Anadolu Bölgesi kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinin, Kahverengi,kırmızı-kahverengi, Sierozem Toprakları ile Yarı kurak-yarı nemli iklim bölgelerinin Kestane renkli, Kırmızımsı Kestane renkli toprakları, Türkiye’deki farklı iklim bölgelerinde iklim faktörleri ve bitki örtüsünün belirgin izlerini taşıyan topraklardır. Bu toprakların oluşumunda materyal, topografya ve drenaj gibi lokal etkilerde iklim ve bitki örtüsünün etkilerini güçlendirmektedir. Zonal Topraklarda profil oluşumu ve morfolojik yapı karakteristik ayrımlar gösterir, oluşumlarında etken olan genetik olaylar Podsolloşma, Lateritleşme ve Kalsifikasyon ( Kireç Birikmesi ) dir. Horizon sınırları belirgindir ve A/B/C horizonları ile yıkanma ( ellüviyal ) ve birikme ( illüviyal ) horizonları; iklim ve yağış faktörlerinin etkisine bağlı olarak kolayca ayırt edilir.
2. İntrazonal Topraklar
İklim ve bitki örtüsünün toprak oluşumu üzerine olan bariz etkileri ana materyal, topograf ve drenaj gibi lokal faktörlerin etkisi ile örtülmüş veya oluşumlarında aşırı ıslaklık, kötü drenaj, tuzluluk ve alkalilik veya ana materyalin fazla oranda kalsiyum karbonat içermesi gibi faktörler topraklara karakteristik özellikler kazandırmışlardır. Bir çok özellikleri bakımından İntrazonal topraklar, zonal topraklara benzerler fakat belirli bir iklim kuşağı ve bitki örtüsü için tipik özellikleri taşımayabilirler. Fakat zonal toprakların arasında bulunduklarından intrazonal topraklar olarak adlandırılmışlardır. Oluşumlarında etken olan olaylar Tuzlulaşma, Alkolileşme ve Gleyleşmedir.
Ülkemizde bulunan İntrazonal topraklada yukarıda belirtilen genel prensiplere uygun bir oluşum gösterirler. Örneğin, topografya ve drenaj faktörlerinin etkisi altında oluşmuş Tuzlu ve Alkali Topraklar, kireçli ana materyalin belirgin izlerini taşıyan Rendzina, Grumusol ve Kahverengi Orman Toprakları ile aşırı ıslaklık ve kötü drenaj faktörlerinin etkisi altında oluşmuş Hidromorfik Alluviyal Topraklar yer yer zonal topraklarla karışmış olarak bulunur.
3. Azonal Topraklar
Oluşumlarında diğer toprak Ordo’larından farklı olarak iklim ve bitki örtüsü gibi aktif faktörler ile topografya ve ana madde gibi pasif faktörlerin etkileri sonucu belirli morfolojik özellikler ve profil karakteristikleri kazanımı için yeterli zaman süreci geçmemiş genç topraklardır. Horizon oluşumu ve katmanlaşma hiç yok veya sınırlı düzeydedir. Yeni alluviyum ve kolluviyum yığıntıları üzerinde oluşan topraklar, azonal topraklara dahil edilir. Zonal ve intrazonal topraklarla birlikte her yerde azonallere rastlanabilir. Türkiye’nin hemen her bölgesinde bulunan ve verimli tarım arazilerini oluşturan Alluviyel topraklar ile Kolluviyal topraklar, Regosol topraklar ve taşlı karakterli Lithosol topraklar azonal topraklara örnek olarak gösterilir.
Yeni Toprak Sınıflama Sistemi ( 7. Yaklaşım Sistemi )
http://i50.tinypic.com/28u4d1k.gif