Mr.Muhendis
17.12.2009, 19:28
Emek ve alın teri karşılığı üretilen mahsulün depoya girmesi yerine tarlada bırakılması ürün kaybını oluşturmaktadır. Bu kayıplar;
Hasat öncesinde
Hasat esnasında
Hasat sonrasında meydana gelmektedir.
HASATTA ÜRÜN KAYIPLARI AZALTILABİLİR Mİ?
Hasat öncesi kayıpları azaltabilmek için, öncelikle işe tohumluk seçiminden başlanılmalıdır. Tohumluk seçiminde yatmaya, dökülmeye, hastalıklara dayanıklı çeşitler seçilmelidir. Bu seçim yapılırken tarım kuruluşlarının yardımı istenilmelidir.
Hasat esnasında , dikkat edilecek en önemli nokta, hasat zamanının belirlenmesidir, ne zaman hasat yapılacağının bilinmesidir.
Erken hasat, ürünün harmanlanma kabiliyetini azalttığı gibi, dane hasarlarının artmasına da sebep olur.
Gecikmiş hasat ise, biçme kayıplarının anormal artmasına sebep olduğu gibi üründe kendiliğinden dökülmeleri ortaya çıkarmaktadır.
Hasat esnasında oluşan kayıplar,
Sap ve dane kayıpları ile
Danelerin hasar görmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.
Bu kayıplar ne büyüklüktedir? Üzerinde durmaya değer mi?
100 dönüm tarlanız varsa, dönüme verimi 500 kg ise ve bu tarlada hasat esnasında % 5 dane kaybı meydana geliyorsa bu bir römork dolusu buğdayı tarlada bırakıyoruz demektir.
Bu durumu ülkemiz çapında düşünürsek, binlerce tonla ifade edilecek kayıplar ortaya çıkıyor demektir. Unutmayın bu cebinize girmesi gereken paraydı, onu tarlaya hediye ettiniz.
Ülkemizde biçerdöverle yapılan tahıl hasadında en büyük kayıp biçme sisteminde (tablada) meydana gelmektedir. Özellikle dış ayırıcının kullanılmayışı veya hatalı kullanılışı kayıpları daha da artırmaktadır. İyi bir ayar ve bilgili bir operatörle bu kayıplar iyice azaltılabilecektir.
Biçerdöverle hasatta bir diğer kayıp, yüksekten biçim nedeniyle sap kaybıdır. Bu iki yönlü sıkıntı yaratmaktadır.
İlki, sap tarlada bırakılarak ekonomik kayba sebebiyet vermektedir.
İkincisi, yüksek sapların tarlada kalması toprak hazırlığını zorlaştırmaktadır. O halde tarla koşulları dikkate alınarak mümkün olduğunca alçaktan biçim yapma konusunda biçerdöver sürücüleri uyarılmalıdır.
Neden kayıp veriyoruz?
Biçerdöverlerle hasat da kayıpların sebepleri şu şekilde sıralanabilir.
Teknik bilgi eksikliği sebebiyle ayar ve bakımların gerektiği şekilde yapılmaması
Sürücülerin kısa sürede çok iş yapma isteği
Yüksekten biçim yapmak
Eski ve bakımsız biçerdöverlerle çalışmak
Biçerdöver kullanan kişilerden “G sınıfı” sürücü belgesi veya Biçerdöver Operatör Belgesi bulunmayanlar biçerdöver kullanamazlar. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı teknik elemanları biçerdöverleri izleyerek gerekli kontrolleri yapmaktadır. Tavsiyelerine uyunuz. Problemlerinizi elemanlarımıza aktarınız. Dane kaybını hesaplayabilmek için önce tarla verimi bulunmalıdır.
Tarla verimi nasıl hesaplanır?
Tarla verimini basit olarak şöyle bulabiliriz.
- Tarlayı temsil edebilecek uygun bir yerde 1 metrekare bir alan içerisinde bulunan başaklar sayılır. Her bir başaktaki dane sayısı yeteri kadar ovalanıp sayılmak suretiyle ortalama olarak bulunur. Bu değer metrekarede bulunan başak sayısı ile çarpılarak 1 m2'deki dane adedi bulunmuş olur. Ekilen ürünün 1000 danesinin ağırlığı ile bu değer çarpılıp 1000'e bölündüğünde 1 m2’deki danelerin ağırlığı bulunmuş olur. Bazı ürünlerin 1000 dane ağırlıkları aşağıda verilmiştir.
BUĞDAY
Gediz 75 (Sert) 1000 dane ağırlığı 47,50 gr
Bolal (Yumuşak) " " " 39 gr
Sakarya 75 (Yumuşak) " " " 46 gr
Porsuk " " " 38 gr
Kıraç 65 (Yumuşak) " " " 40 gr
Bezostaya (Yumuşak) " " " 44 gr
Dicle 74 (Sert) " " " 41-45gr
Cumhuriyet 75 (Yumuşak) " " " 50-54 gr
Kunduru 1149 (Sert) " " " 57-62 gr
ARPA
Cumhuriyet 50 1000 dane ağırlığı 45 - 50 gr
Yerçil 47 " " " 45 - 50 gr
Tokak " " " 49 gr
YULAF " " " 25 gr
ÇAVDAR " " " 25 gr
Çizelge 1: Bazı buğday çeşitlerinin 1000 dane ağırlıkları
Örnek: 1 m2’deki başak sayısı = 350
1 başaktaki dane adedi = 25
1000 dane ağırlığı = 45 gr
1 m2’deki dane adedi = 350 x 25 = 8750 dane
8750 x 45
1 m2 ‘deki danenin ağırlığı = = 393,75 gr
1000
1 m2’ de 394 gr, 1 dönümde 394 kg' a eşittir.
Dane kaybı nasıl ölçülür?
Bunun için eni ve boyu 50 santimetre olan kare şeklindeki bir çıta alınız. Bunu, biçerdöverin arkasında hasat edilen yerlere (her iki ayırıcının geçtiği yere ve namlunun üstüne) şekildeki gibi koyunuz ve bulduğunuz daneleri sayınız, 1000 dane ağırlığı ile çarparak gram olarak ağırlığını bulunuz. Bunu 133 sabit sayısı ile çarparak, tarla verimine bölünüz, sonuç size dane kaybını verecektir.
Zor mu göründü, bir örnekle basitleştirelim.
3 çerçeve içinde bulduğunuz daneler ağırlık olarak;
1. çerçevede 3 gram, 2. çerçevede 7 gr, 3. çerçevede 5 gr
Toplam 15 gr olsun
Tarla veriminiz 180 kg olsun.
133 x 15 1995
Dane kaybı = = = 11
180 180
Dane kaybı yüzde 11'dir şeklinde ifade edilebilir.
Ayrıca konu hakkında bilgi almak için burdaki rehberi inceleyebilirsiniz. (http://www.adanapem.gov.tr/downloads/leaflets/pdf/06danekaybmetod.pdf)
Hasat öncesinde
Hasat esnasında
Hasat sonrasında meydana gelmektedir.
HASATTA ÜRÜN KAYIPLARI AZALTILABİLİR Mİ?
Hasat öncesi kayıpları azaltabilmek için, öncelikle işe tohumluk seçiminden başlanılmalıdır. Tohumluk seçiminde yatmaya, dökülmeye, hastalıklara dayanıklı çeşitler seçilmelidir. Bu seçim yapılırken tarım kuruluşlarının yardımı istenilmelidir.
Hasat esnasında , dikkat edilecek en önemli nokta, hasat zamanının belirlenmesidir, ne zaman hasat yapılacağının bilinmesidir.
Erken hasat, ürünün harmanlanma kabiliyetini azalttığı gibi, dane hasarlarının artmasına da sebep olur.
Gecikmiş hasat ise, biçme kayıplarının anormal artmasına sebep olduğu gibi üründe kendiliğinden dökülmeleri ortaya çıkarmaktadır.
Hasat esnasında oluşan kayıplar,
Sap ve dane kayıpları ile
Danelerin hasar görmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.
Bu kayıplar ne büyüklüktedir? Üzerinde durmaya değer mi?
100 dönüm tarlanız varsa, dönüme verimi 500 kg ise ve bu tarlada hasat esnasında % 5 dane kaybı meydana geliyorsa bu bir römork dolusu buğdayı tarlada bırakıyoruz demektir.
Bu durumu ülkemiz çapında düşünürsek, binlerce tonla ifade edilecek kayıplar ortaya çıkıyor demektir. Unutmayın bu cebinize girmesi gereken paraydı, onu tarlaya hediye ettiniz.
Ülkemizde biçerdöverle yapılan tahıl hasadında en büyük kayıp biçme sisteminde (tablada) meydana gelmektedir. Özellikle dış ayırıcının kullanılmayışı veya hatalı kullanılışı kayıpları daha da artırmaktadır. İyi bir ayar ve bilgili bir operatörle bu kayıplar iyice azaltılabilecektir.
Biçerdöverle hasatta bir diğer kayıp, yüksekten biçim nedeniyle sap kaybıdır. Bu iki yönlü sıkıntı yaratmaktadır.
İlki, sap tarlada bırakılarak ekonomik kayba sebebiyet vermektedir.
İkincisi, yüksek sapların tarlada kalması toprak hazırlığını zorlaştırmaktadır. O halde tarla koşulları dikkate alınarak mümkün olduğunca alçaktan biçim yapma konusunda biçerdöver sürücüleri uyarılmalıdır.
Neden kayıp veriyoruz?
Biçerdöverlerle hasat da kayıpların sebepleri şu şekilde sıralanabilir.
Teknik bilgi eksikliği sebebiyle ayar ve bakımların gerektiği şekilde yapılmaması
Sürücülerin kısa sürede çok iş yapma isteği
Yüksekten biçim yapmak
Eski ve bakımsız biçerdöverlerle çalışmak
Biçerdöver kullanan kişilerden “G sınıfı” sürücü belgesi veya Biçerdöver Operatör Belgesi bulunmayanlar biçerdöver kullanamazlar. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı teknik elemanları biçerdöverleri izleyerek gerekli kontrolleri yapmaktadır. Tavsiyelerine uyunuz. Problemlerinizi elemanlarımıza aktarınız. Dane kaybını hesaplayabilmek için önce tarla verimi bulunmalıdır.
Tarla verimi nasıl hesaplanır?
Tarla verimini basit olarak şöyle bulabiliriz.
- Tarlayı temsil edebilecek uygun bir yerde 1 metrekare bir alan içerisinde bulunan başaklar sayılır. Her bir başaktaki dane sayısı yeteri kadar ovalanıp sayılmak suretiyle ortalama olarak bulunur. Bu değer metrekarede bulunan başak sayısı ile çarpılarak 1 m2'deki dane adedi bulunmuş olur. Ekilen ürünün 1000 danesinin ağırlığı ile bu değer çarpılıp 1000'e bölündüğünde 1 m2’deki danelerin ağırlığı bulunmuş olur. Bazı ürünlerin 1000 dane ağırlıkları aşağıda verilmiştir.
BUĞDAY
Gediz 75 (Sert) 1000 dane ağırlığı 47,50 gr
Bolal (Yumuşak) " " " 39 gr
Sakarya 75 (Yumuşak) " " " 46 gr
Porsuk " " " 38 gr
Kıraç 65 (Yumuşak) " " " 40 gr
Bezostaya (Yumuşak) " " " 44 gr
Dicle 74 (Sert) " " " 41-45gr
Cumhuriyet 75 (Yumuşak) " " " 50-54 gr
Kunduru 1149 (Sert) " " " 57-62 gr
ARPA
Cumhuriyet 50 1000 dane ağırlığı 45 - 50 gr
Yerçil 47 " " " 45 - 50 gr
Tokak " " " 49 gr
YULAF " " " 25 gr
ÇAVDAR " " " 25 gr
Çizelge 1: Bazı buğday çeşitlerinin 1000 dane ağırlıkları
Örnek: 1 m2’deki başak sayısı = 350
1 başaktaki dane adedi = 25
1000 dane ağırlığı = 45 gr
1 m2’deki dane adedi = 350 x 25 = 8750 dane
8750 x 45
1 m2 ‘deki danenin ağırlığı = = 393,75 gr
1000
1 m2’ de 394 gr, 1 dönümde 394 kg' a eşittir.
Dane kaybı nasıl ölçülür?
Bunun için eni ve boyu 50 santimetre olan kare şeklindeki bir çıta alınız. Bunu, biçerdöverin arkasında hasat edilen yerlere (her iki ayırıcının geçtiği yere ve namlunun üstüne) şekildeki gibi koyunuz ve bulduğunuz daneleri sayınız, 1000 dane ağırlığı ile çarparak gram olarak ağırlığını bulunuz. Bunu 133 sabit sayısı ile çarparak, tarla verimine bölünüz, sonuç size dane kaybını verecektir.
Zor mu göründü, bir örnekle basitleştirelim.
3 çerçeve içinde bulduğunuz daneler ağırlık olarak;
1. çerçevede 3 gram, 2. çerçevede 7 gr, 3. çerçevede 5 gr
Toplam 15 gr olsun
Tarla veriminiz 180 kg olsun.
133 x 15 1995
Dane kaybı = = = 11
180 180
Dane kaybı yüzde 11'dir şeklinde ifade edilebilir.
Ayrıca konu hakkında bilgi almak için burdaki rehberi inceleyebilirsiniz. (http://www.adanapem.gov.tr/downloads/leaflets/pdf/06danekaybmetod.pdf)