Mr.Muhendis
15.12.2009, 21:14
Traktörlerden tam anlamıyla yararlanabilmenin ilk şartı onu bütün özellikleriyle tanımaktır. Bu işlem traktöre ait bakım kullanma kitaplarını öğrenmek ve kitapta verilen talimatı yerine getirmekle mümkün olabilmektedir.
Traktörü meydana getiren ana yapı elemanlarını belirleyerek, traktörü tanımaya çalışalım.
Traktörün Ana Yapı Elemanları
• Motor
• Kavrama (Debriyaj)
• Aktarma Organları
• İlerleme ve Dümenleme Organları
• Elektrik Donanımı
• Fren Donanımı
MOTOR
Güç kaynağıdır. Tekerleklere, kuyruk miline iletilen güç motorda üretilir. Günümüz traktörlerinde genellikle dört zamanlı dizel motorları kullanılmaktadır. Motor silindiri içine sadece hava emilir. Bu hava sıkıştırılır. Sıkıştırılan hava üzerine, zerreler halinde yüksek basınçla motorin püskürtülerek yanma sağlanır. Bu yanma sonucu pistonlar aşağı itilerek, motorun harekete geçmesi sağlanır.
KAVRAMA
Görevi; motorun çalışması sonucu oluşan hareketi vites kutusu ve diferansiyel üzerinden tekerleklere aktarmak ve bu hareketi ayırmaktır.
Traktörlerde bugün en çok kullanılan kavrama tipi diskli kavramadır. Sürtünmeli veya balatalı kavrama da denir.
Sürücünün oturma konumuna göre sol ayağı ile kumanda ettiği pedal, kavrama pedalıdır. Bu pedala basılınca, motordaki hareket vites kutusuna ve hareket alan diferansiyel, tekerlekler gibi yerlere iletilmediğinden motor çalışmasına rağmen traktör ilerleyemez. Kısacası kavrama, traktörün durmasında veya ilerlemesinde sigorta görevi yapar.
Kavrama pedalını kullanırken önemli sayılan şu hususlara dikkat edilmelidir.
• Kavrama pedalına sadece kalkma, durma ve vites değiştirme esnasında basılmalıdır. Bunun dışındaki hallerde ayak pedal üzerinde tutulmamalıdır.
• Basılı haldeki kavrama pedalından ayak yavaş yavaş çekilmelidir. Ani çekmeler sarsıntılı kalkışa, hatta traktörün şaha kalkmasına sebep olur.
• İniş çıkışlarda; önce traktörü uygun vitese takınız o şekilde ilerleyiniz. İniş ve çıkış esnasında vites değiştirmeyiniz.
VİTES KUTUSU
Traktör hızını ayarlayarak, en fazla verimi elde etmek amacıyla düzenlenmiş dişliler grubudur. Traktörün verimi hangi arazi koşulunda hangi vitesin kullanılacağını bilmekle artırılır.
Unutulmaması gereken traktör veriminin gaz pedalına basmakla artırılamayacağıdır. Toprak işleme ve benzeri ağır işlerde düşük vitesleri, taşıma ve benzeri işlerde yüksek hız vitesi kullanılmalıdır. Yaygın olarak mekanik vites kutuları kullanılmakta olup, bunlarda basit tip ve senkromeçli tipte olurlar.
DİFERANSİYEL
Motordan ve vites kutusundan gelen hareketin yönünü 90 derece değiştirerek tekerleklere iletir. Ayrıca dönüşlerde, dönüş yönüne göre dışta kalan tekerlek daha fazla hareket edecektir. Yani dönüşlerde içte kalan tekerlek az, dışta kalan tekerlek daha fazla dönecektir. Bunu sağlamak ta diferansiyelin görevidir.
Zor çalışma şartlarında, her iki arka tekerlekten biri patinaj yapıyorsa, her iki tekerleğin birbirine kilitlenerek bu zor durumun aşılması kolaylaştırılır. Bunu sağlamak üzere traktörlerde diferansiyel kilidi bulunur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; bu kilit takılı halde iken traktör sağa-sola döndürülmeye çalışılmamalıdır. Zorlanırsa dişliler zarar görür. Diferansiyel kilidi sadece patinaj nedeniyle traktör ilerleyemez durumda iken bu durumun aşılması için kullanılmalı ve sonra hemen çözülmelidir. Bazı traktörlerde patinaj koşulları ortadan kalktığında bu çözülme otomatik olarak kendiliğinden olur.
TEKERLEKLER
Standart tip tarla traktörlerinde ilerleme hareketi sadece arka tekerleklerden verilir. Ön tekerlekler yalnızca dümenleme görevi görürler. Ancak bazı traktörlerde ön tekerlekler de ilerleme hareketi verebilir. Bu halde bu dört tekerleğin birlikte hareketi ile traktör çeki gücü daha da artırılmış ve zor çalışma şartlarında patinaj ve benzeri durumlar azaltılmış olur. Ancak bu tür traktörlerin satın alma bedelleri daha yüksektir.
Lastik havaları her gün kontrol edilmelidir. Havası fazla lastikler orta, havası az lastikler kenarlardan daha çabuk aşınırlar, daha çabuk yıpranırlar. Lastikler ısınmış halde şişirilmemelidir.
ELEKTRİK DONANIMI
Motoru çalıştıran, aküyü besleyen, göstergeleri harekete geçiren, aydınlatma ve sinyalleri çalıştıran parçalara topluca elektrik donanımı adını vermekteyiz.
Elektrik donanımında oluşacak bir kısa devre yangın tehlikesidir. Aydınlatma ve sinyallerde oluşacak arızalar kaza sebebidir. Göstergelerin hatalı çalışması arıza sebebidir ve bunların tamamı cebimizden çok sayıda paranın çıkması demektir. Kontrollerinizi bakım ve kullanma kılavuzlarındaki talimatlara göre zamanında yapınız veya yaptırınız.
FREN DONANIMI
Frenler hayatımızı güvence altına alan donanımlardır. Durma veya yavaşlama isteğimize hizmet eder. Traktörlerde otomobillerden farklı olarak sağ ve sol tekerleklere ayrı ayrı kumanda edecek şekilde düzenlenmiştir. Sağ ayak ile kumanda edilir. Her ikisine birden aynı anda basmak gerekir. Aksi halde tekerleklerden sadece birine fren etkisi verileceğinden traktör savrulur. Buna engel olmak için sağ ve sol tekerlek frenlerini birbirine bağlayan kelepçe kullanılır. Yola çıkmadan önce bu kelepçe mutlaka bağlanmalıdır. Ayrıca traktör arkasında tarım arabası kullanılıyorsa mutlaka bununda fren düzeni olması gerekir. Aksi halde traktör fren yaptığında tarım arabasının bütün yükü traktöre bineceğinden devrilme veya benzeri istenmeyen kazalar ortaya çıkacaktır.
ÜÇ NOKTA ASKI SİSTEMİ
Aletin traktöre bağlanmasına yarayan düzendir. Aletler traktöre üç noktadan bağlanır. Bağlantı yerlerinden üstte olanına üst bağlantı kolu veya orta kol, altta bulunan iki kola da alt bağlantı kolları adı verilir. Bu kollar sayesinde alet yukarı kaldırılır, yere indirilir veya yerden belli bir yükseklikte tutulabilir. Üç nokta askı sisteminin bir parçası olmamakla birlikte bazı parçalarda vardır ki traktör arkasında asılı aletlerin veya traktör hidrolik sisteminin zarar görmemesi için konulmuştur. Bunlar yavaşlatma kolu ve taşıma kilidi koludur.
Yavaşlatma kolu, traktörün arkasına asılı aletin indirilirken hızla toprağa çarparak zarar görmesini önlemek için kullanılır. Yavaş ve hızlı olmak üzere 2 konumu vardır.
Taşıma kilidi kolu ise tarla gidiş ve dönüşlerinde traktöre asılı aletlerin taşınmasında, yol sarsıntısı ve silkelenmeleri sonucu hidrolik sistemin zarar görmemesini sağlar.
KUYRUK MİLİ
Tarla çalışmalarında kuyruk milinden hareket alan aletlerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Kuyruk mili dakikada 540 devir/dakika veya 1000 devir/dakika yapacak şekilde iki farklı yapıda imal edilir. 540 devir/dakika miller 6 kanallı, 1000 devir/dakika miller 21 kanallı olurlar. Ülkemizdeki traktörlerin kuyruk milleri genellikle 540 devir/dakika yapan kuyruk milleridir. Kuyruk milinin 540 devir/dakika yapması el gazı vasıtasıyla traktörmetreden izlenir.
TRAKTÖRMETRE
Sürücü önünde göstergeler tablosunda, traktöre ait çeşitli bilgilerin bulunduğu bir kadrandır.
Traktörmetre genel olarak şu bilgileri içermektedir:
- Motor devir sayısı (Motorun bir dakikadaki dönme sayısı)
- Kuyruk mili devir sayısı (Dakikada dönme sayısı)
- Çeşitli viteslerdeki ilerleme hızı (Kilometre/saat)
- Yağ basıncı göstergesi
- Yağ miktarı göstergesi
- Şarj göstergesi
- Farları gösteren lambalar (Uzun-kısa)
- Sinyaller (Sağ-sol)
- El freni ikaz göstergesi
- Traktörün toplam çalışma süresi (Saat-dakika)vb.
Traktörü meydana getiren ana yapı elemanlarını belirleyerek, traktörü tanımaya çalışalım.
Traktörün Ana Yapı Elemanları
• Motor
• Kavrama (Debriyaj)
• Aktarma Organları
• İlerleme ve Dümenleme Organları
• Elektrik Donanımı
• Fren Donanımı
MOTOR
Güç kaynağıdır. Tekerleklere, kuyruk miline iletilen güç motorda üretilir. Günümüz traktörlerinde genellikle dört zamanlı dizel motorları kullanılmaktadır. Motor silindiri içine sadece hava emilir. Bu hava sıkıştırılır. Sıkıştırılan hava üzerine, zerreler halinde yüksek basınçla motorin püskürtülerek yanma sağlanır. Bu yanma sonucu pistonlar aşağı itilerek, motorun harekete geçmesi sağlanır.
KAVRAMA
Görevi; motorun çalışması sonucu oluşan hareketi vites kutusu ve diferansiyel üzerinden tekerleklere aktarmak ve bu hareketi ayırmaktır.
Traktörlerde bugün en çok kullanılan kavrama tipi diskli kavramadır. Sürtünmeli veya balatalı kavrama da denir.
Sürücünün oturma konumuna göre sol ayağı ile kumanda ettiği pedal, kavrama pedalıdır. Bu pedala basılınca, motordaki hareket vites kutusuna ve hareket alan diferansiyel, tekerlekler gibi yerlere iletilmediğinden motor çalışmasına rağmen traktör ilerleyemez. Kısacası kavrama, traktörün durmasında veya ilerlemesinde sigorta görevi yapar.
Kavrama pedalını kullanırken önemli sayılan şu hususlara dikkat edilmelidir.
• Kavrama pedalına sadece kalkma, durma ve vites değiştirme esnasında basılmalıdır. Bunun dışındaki hallerde ayak pedal üzerinde tutulmamalıdır.
• Basılı haldeki kavrama pedalından ayak yavaş yavaş çekilmelidir. Ani çekmeler sarsıntılı kalkışa, hatta traktörün şaha kalkmasına sebep olur.
• İniş çıkışlarda; önce traktörü uygun vitese takınız o şekilde ilerleyiniz. İniş ve çıkış esnasında vites değiştirmeyiniz.
VİTES KUTUSU
Traktör hızını ayarlayarak, en fazla verimi elde etmek amacıyla düzenlenmiş dişliler grubudur. Traktörün verimi hangi arazi koşulunda hangi vitesin kullanılacağını bilmekle artırılır.
Unutulmaması gereken traktör veriminin gaz pedalına basmakla artırılamayacağıdır. Toprak işleme ve benzeri ağır işlerde düşük vitesleri, taşıma ve benzeri işlerde yüksek hız vitesi kullanılmalıdır. Yaygın olarak mekanik vites kutuları kullanılmakta olup, bunlarda basit tip ve senkromeçli tipte olurlar.
DİFERANSİYEL
Motordan ve vites kutusundan gelen hareketin yönünü 90 derece değiştirerek tekerleklere iletir. Ayrıca dönüşlerde, dönüş yönüne göre dışta kalan tekerlek daha fazla hareket edecektir. Yani dönüşlerde içte kalan tekerlek az, dışta kalan tekerlek daha fazla dönecektir. Bunu sağlamak ta diferansiyelin görevidir.
Zor çalışma şartlarında, her iki arka tekerlekten biri patinaj yapıyorsa, her iki tekerleğin birbirine kilitlenerek bu zor durumun aşılması kolaylaştırılır. Bunu sağlamak üzere traktörlerde diferansiyel kilidi bulunur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; bu kilit takılı halde iken traktör sağa-sola döndürülmeye çalışılmamalıdır. Zorlanırsa dişliler zarar görür. Diferansiyel kilidi sadece patinaj nedeniyle traktör ilerleyemez durumda iken bu durumun aşılması için kullanılmalı ve sonra hemen çözülmelidir. Bazı traktörlerde patinaj koşulları ortadan kalktığında bu çözülme otomatik olarak kendiliğinden olur.
TEKERLEKLER
Standart tip tarla traktörlerinde ilerleme hareketi sadece arka tekerleklerden verilir. Ön tekerlekler yalnızca dümenleme görevi görürler. Ancak bazı traktörlerde ön tekerlekler de ilerleme hareketi verebilir. Bu halde bu dört tekerleğin birlikte hareketi ile traktör çeki gücü daha da artırılmış ve zor çalışma şartlarında patinaj ve benzeri durumlar azaltılmış olur. Ancak bu tür traktörlerin satın alma bedelleri daha yüksektir.
Lastik havaları her gün kontrol edilmelidir. Havası fazla lastikler orta, havası az lastikler kenarlardan daha çabuk aşınırlar, daha çabuk yıpranırlar. Lastikler ısınmış halde şişirilmemelidir.
ELEKTRİK DONANIMI
Motoru çalıştıran, aküyü besleyen, göstergeleri harekete geçiren, aydınlatma ve sinyalleri çalıştıran parçalara topluca elektrik donanımı adını vermekteyiz.
Elektrik donanımında oluşacak bir kısa devre yangın tehlikesidir. Aydınlatma ve sinyallerde oluşacak arızalar kaza sebebidir. Göstergelerin hatalı çalışması arıza sebebidir ve bunların tamamı cebimizden çok sayıda paranın çıkması demektir. Kontrollerinizi bakım ve kullanma kılavuzlarındaki talimatlara göre zamanında yapınız veya yaptırınız.
FREN DONANIMI
Frenler hayatımızı güvence altına alan donanımlardır. Durma veya yavaşlama isteğimize hizmet eder. Traktörlerde otomobillerden farklı olarak sağ ve sol tekerleklere ayrı ayrı kumanda edecek şekilde düzenlenmiştir. Sağ ayak ile kumanda edilir. Her ikisine birden aynı anda basmak gerekir. Aksi halde tekerleklerden sadece birine fren etkisi verileceğinden traktör savrulur. Buna engel olmak için sağ ve sol tekerlek frenlerini birbirine bağlayan kelepçe kullanılır. Yola çıkmadan önce bu kelepçe mutlaka bağlanmalıdır. Ayrıca traktör arkasında tarım arabası kullanılıyorsa mutlaka bununda fren düzeni olması gerekir. Aksi halde traktör fren yaptığında tarım arabasının bütün yükü traktöre bineceğinden devrilme veya benzeri istenmeyen kazalar ortaya çıkacaktır.
ÜÇ NOKTA ASKI SİSTEMİ
Aletin traktöre bağlanmasına yarayan düzendir. Aletler traktöre üç noktadan bağlanır. Bağlantı yerlerinden üstte olanına üst bağlantı kolu veya orta kol, altta bulunan iki kola da alt bağlantı kolları adı verilir. Bu kollar sayesinde alet yukarı kaldırılır, yere indirilir veya yerden belli bir yükseklikte tutulabilir. Üç nokta askı sisteminin bir parçası olmamakla birlikte bazı parçalarda vardır ki traktör arkasında asılı aletlerin veya traktör hidrolik sisteminin zarar görmemesi için konulmuştur. Bunlar yavaşlatma kolu ve taşıma kilidi koludur.
Yavaşlatma kolu, traktörün arkasına asılı aletin indirilirken hızla toprağa çarparak zarar görmesini önlemek için kullanılır. Yavaş ve hızlı olmak üzere 2 konumu vardır.
Taşıma kilidi kolu ise tarla gidiş ve dönüşlerinde traktöre asılı aletlerin taşınmasında, yol sarsıntısı ve silkelenmeleri sonucu hidrolik sistemin zarar görmemesini sağlar.
KUYRUK MİLİ
Tarla çalışmalarında kuyruk milinden hareket alan aletlerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Kuyruk mili dakikada 540 devir/dakika veya 1000 devir/dakika yapacak şekilde iki farklı yapıda imal edilir. 540 devir/dakika miller 6 kanallı, 1000 devir/dakika miller 21 kanallı olurlar. Ülkemizdeki traktörlerin kuyruk milleri genellikle 540 devir/dakika yapan kuyruk milleridir. Kuyruk milinin 540 devir/dakika yapması el gazı vasıtasıyla traktörmetreden izlenir.
TRAKTÖRMETRE
Sürücü önünde göstergeler tablosunda, traktöre ait çeşitli bilgilerin bulunduğu bir kadrandır.
Traktörmetre genel olarak şu bilgileri içermektedir:
- Motor devir sayısı (Motorun bir dakikadaki dönme sayısı)
- Kuyruk mili devir sayısı (Dakikada dönme sayısı)
- Çeşitli viteslerdeki ilerleme hızı (Kilometre/saat)
- Yağ basıncı göstergesi
- Yağ miktarı göstergesi
- Şarj göstergesi
- Farları gösteren lambalar (Uzun-kısa)
- Sinyaller (Sağ-sol)
- El freni ikaz göstergesi
- Traktörün toplam çalışma süresi (Saat-dakika)vb.