Armut Yetiştiriciliği - Pirus communis

[Mr.Muhendis]

http://i36.tinypic.com/24pgua9.jpg

Ağaç Yapısı

Armut ağacı genellikle dikine büyür taç yapısı bir çok çeşitte piramit şeklindedir.
Örneğin Akça ve Mustafa Bey yarı dik, Ankara dik Williams yayvan büyüme göstermektedir. Armut ağaçlarında çiçek tomurcukları tüysüz ve karışık yapıda olup içlerinde hem çiçek hem de yaprak taslakları bulunmaktadır, Williams gibi bazı armut çeşitlerinde yıllık sürgünlerde yan

tomurcuk olarak çiçek tomurcuğu oluştururlar. Armut ağacı genellikle;yüksek meyve tutumu ve verimlilik sağlamak için karşılıklı tozlanmaya ihtiyaç duyar. Tesis edilen armut bahçelerinde asıl çeşidin yanında mutlaka dölleyici bir baba çeşitde dikilmelidir.
BABA ÇEŞİTTE ARANAN ÖZELLİKLER

1- Her yıl çiçek oluşturmalı

2- Çiçeklerindeki canlılık oranı
yüksek olmalı

3- Asıl çeşit ve baba çeşidin
çiçek açma zamanları birbiriyle çakışmalıdır.


4- Yeni kurulan bahçelerde
çeşitlerin verime yatma yılları uymalıdır.

5- Bahçeler kurulurken
tozlayıcılar iyi bir şekilde yerleştiril
melidir, baba çeşidin asıl çeşitten 15 m
mesafeden uzak olmaması ayrıca önemlidir.

İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ

Armutlar genel olarak - 30 oC ye kadar dayanırsa da don olayının uzun sürmesi ve ağaçların nemli topraklar üzerinde bulunması zararlanmayı arttırır ve sürgün uçlarının donmasına neden olur. Armut çiçeklerinin ilkbahar geç donlarından etkilenmeihtimali fazladır.Bu nedenle de bahçelersoğuk havanınçöktüğü çukuryerlere kurulmamalıdır. Armut çeşitlerinin dinlenme döneminde kış soğuklaması olarak ( + 7.2 ) nin altında 1200 – 1500 saate geçirmesi gerekir.


Toprak isteği


Armut, çok farklı toprak koşullarına uyum sağlayabilen bir meyve türüdür. Ilıman iklim meyve türleri arasında ağır ve havalanması zayıf topraklara en toleranslı olanı armutlar dır. 45 - 63 cm toprak profili olan ve altta geçirgen bir tabaka bulunması armudun minimum toprak isteğidir. Armut bahçesi kurarken en sakınılması gereken topraklar


yüzlek kireçli olanlar veya alt toprak tabakasına doğru yüksek oranda kireçli su bulunduran topraklardır ki bu yerlerde ayva anacı üzerine aşılı armutlar demir noksanlığından büyük zarar görürler. Armut ağacı topraktaki organik madde miktarının yüksek olmasını ister bu organik madde miktarı bakımından zayıf olan topraklar iyi yanmış çiftlik gübresi ile takviye edilmelidir.


KLONAL ANAÇLAR



Armudun en önemli klon anacı ayvadır. Ayvanın Quince A, B, C klonları dünyaca tanınan armut anaçlarıdır, bunlardan da en çok kullanılan anaç Quince A dır.Ayva anacının kulla nılmasında karşılaşılan en önemli sorun uyuşmazlıktır. Willi ams ,Barlette,Bosc vb. çeşit ler ayva ile uyuşmazlık

göstermekte, uyuşmazlığın olduğu bu gibi çeşitlerde soruna ara anaç olarak Beurre Hardy veya Old Home anaçları kullanılarak çözülmektedir.

Quince A nın özellikleri

1- Üzerine aşılı çeşitleri erken mahsule yatırması ve birim sahaya düşen ağaç sayısının fazla olması nedeniyle birim sahadan alınan verim yükselmektedir. 3 X 1.5 m dikim sıklığı ile bahçe tesis edilebilebilir.

2- Gelişmeleri daha yeknesaktır.

3- Budama, zirai mücadele ve hasadı kolaydır.

4- Bu anaca aşılı armut çeşitlerinde meyve kalitesi çok yüksektir.

5- Başta Williams olmak üzere bazı armut çesitleri ile tam uyuşmadığından ara anaç kullanma zorunluluğu bulunmaktadır. Beurre Hardy çeşidi bu klonal anacın Williams ile uyuşmazlığın giderilmesinde ara anaç olarak kullanılmaktadır.

6- % 3 ün üzerinde kireç ihtiva eden topraklarda kloroza hassastır.


BAHÇE TESİSİ

Armut bahçesi kurulurken aşılı fidan kullanılması ve bölgemiz gibi iklimi ılıman olan yerlerde fidanların dikimi sonbaharda yapılması dahaiyidir.Genellikle kurak koşullarda ve kuvvetli anaçlar kullanıldığında fidan diki minde aralık ve mesafeler daha fazla tutulmalıdır.Nemli bölgelerde ayva anacı kullanıldığında
3- 4 m, orta boydaki ağaçlar için 4- 6 m ve armut çöğürü üzerine aşılı armutlar için 6-8 m
dikim aralığı yeterli olmaktadır.
BUDAMA

1- Kullanılan fidanın iyi dallanmış olması istenir.

2- Ateş yanıklığının bulunduğu yağışlı yerlerde şiddetli budamalardan kaçınılmalıdır.Çünki bu taze sürgün oluşumunu uyarır ve hastalığın kontrolü zorlaşır.

3- Normal koşullarda 3-4 ana dal yeterliyken Ateş yanıklığının yaygın olduğu yerlerde çatıyı oluşturan ana dal sayısı 6 ya çıkarılmalıdır.

4- Bir çok armut çeşidi dikine büyüme eğilimindedir, fazla dallanmazlar. Yan dal oluşumunu uyarmak için tepe vurma en az düzeyde yapılmalıdır.

TERBİYE SİSTEMİ:Armutlarda çok görülen ateş yanıklığı hastalığından dolayı, meydana gelecek dallardaki ölme ihtimali hesaplanarak 4-6 ana çatı dalının gelişmesi sağlanır.Modifiye Lider sistemi terbiye şekli
armutların gelişme yapısına uygundur.Bunun için armutlardaki satın alınan fidan 90-120 cm yerine 120-140 cm olursa daha iyi olur.Mahsule yatan ağaçlara hafif bir budama yapılmalı ve yaygın bir gelişmenin temini için dal ve dalcık çıkarması yapılmalıdır.
MAHSUL YÖNÜNDEN ARMUTLAR

1- Kısa meyve dalcıklı çeşitler bu çeşitlerden Beurre Hardy, B. Bosc, Beurre Clairgeau, Lawson ve Flemish Beauty de yeni gelişme daima yeni kesim yerlerinde olur.

2- Kuvvetli meyve dalcığı ve sürgün meydana getiren grupta Williams ( Barlett ), Easter Beurre, Winter Nelis ve Patrick Barry çeşitleri vardır.Birinci gruba giren çeşitlere, bol
miktarda meyve gözü teşekkül etmeleri için orta derecede bir budama yapılması gereklidir. Bunlarda keza, kısaltma ile dal ve meyve dalcıklarında seyreltme tavsiye edilir. İkinci gruba giren çeşitlere ise çok hafif bir budama yapmak gerekmektedir.Gerek kışın, gerekse büyüme
döneminde ağaçlar kontrol edilmelidir.Bunun için ağacın tepe gelişmelerine bakmak yeterli olur. Hastalık bulaşmış sürgünlerde yapraklar kış mevsimi boyunca kaldıkları için kolayca tanınırlar.Hastalık görülür görülmez hastalıklı kısmın hemen kesilip atılması ileride çok dal çıkarılmasını önlediği gibi hastalığı da frenler. Bu işlemler yapılırken özellikle budama aletlerinin dezenfeksiyonuna çok dikkat etmelidir.o

GÜBRELEME:Armutlarda azot gübreleme sindeki en önemli husus ateş yanıklığıdır. Çünkü aşırı sürgün büyümesi bu hastalığın etkinliğini arttırır.
SEYRELTME:Barlette, Beurre Hardy gibi çeşitler, bazen her hüzmede 3-5 meyve olacak şekilde meyve bağlar ki bunların sayısını 1 -2 ye düşürmek gerekir. Armutlarda elle seyreltme, çiçeklen meden 50 yada 70 gün sonraya kadar yapılabilir. Çünkü armutlarda meyvenin gelişim sürecinde hücre bölünmesi safhası 7-9 hafta kadar devam etmekte ve bundan sonra meyve ağırlığında hızlı bir artış başlamakta ve devam etmektedir bundan dolayı da armutların seyreltilebilmesi için oldukça fazla zaman aralığı bulunmaktadır. Williams armudunda derimden önce 1-2 haftalık zaman içinde büyük bir ağırlık artışı kaydedil mektedir. Derimin iki defada yapılması bile birinci derimden arta kalan küçük meyvelerin irileşmesini sağlayabilmektedir.

[Livadi]

ARMUDUN KÜLTÜR TARİHİ


Yunanlı yazar Homer “Odisa” sında Allah’ ın insanlara armağanı olan armudun Alcincus bahçelerinde yetimekte olduğu bildirmektedir ki buna göre Millattan bin yıl önce armudun Yunanistan’ da yetiştirildiği anlaşılmaktadır. Bundan 600 yıl sonra Theophrastus’ un (milattan önce 370 – 286 ) armut yetiştiriciliği üzerinde vermiş olduğu bilgiler bugünkü bilgilerden pek geri sayılmaz. Theophrastus “ kültür armutları yabani armutlardan ayırmakta, armudun tohum, çelik ve aşı ile yetiştirilmesinden ve üretilmesinden sözetmekte ve tohumdan yetiştirilen armutların dejenere olduklarını bildirmektedir. Bunun yanında armudun en iyi hangi topraklarda yetiştiği, bilezik alma, boğma, kök kesmenin verim üzerine etkisi, yabancı döllenmenin zorunluluğu üzerinde durulmaktadır. Bunlara, verilen diğer bilgiler de katılacak olursa, o zamanda Yunanistan’ da bu meyve kültürünün çok eski ve ileri olduğu ortaya çıkar.

Theophrastus eserinde “ Pontus’ da armut ve elma bol miktarda yetişmekte ve burada olağanüstü değerde çeşit ve formları bulundurmaktadır ” demekle armut yetiştiriciliğinin Anadoluda’ ki eskiliğine ve ileriliğine işaret etmektedir ( Özbek, 1978 ). Romalı yazar Cato (MÖ 235 – 150 ), armudun aşılanması, bakımı, saklanması ve 6 çeşidin pomolojik özellikleri üzerine bilgiler vermektedir. Armut kültürü sonraki yüzyıllarda Fransa ve Belçika’ya geçmiş, 9. yüzyılda Fransa’da 18. yüzyılda Belçika’ da armut ıslahı üzerine çalışmalar yapılmıştır ( Soylu, 1997 )

Armut kültürünün yapıldığı ve en eski olduğu memleketler arasında; Anadolu, İtalya, Fransa, Belçika gibi memleketler görülmektedir. Amerika’ ya ilk olarak armut İngiliz ve Fransız kolonistler tarafından 1630 yılında dikilmiştir ( Güleryüz, 1979 ). Sonradan burada büyük ölçüde geliştirilmiş ve Batı ve Doğu armutları ile pek çok sayıda çalışmalar yapılmıştır.

Kültür armudu bütün dünya üzerinde elma kültürünün yayıldığı hemen her yerde yetiştirilmektededir. Yalnız armut, kültür elmalarına göre, sıcağa ve kurağa daha az hassas olduğundan, yayılma alanı mesela kuzey yarımkürede anca 55. enlem derecesine ulaşabildiği halde, elmanın iyi yetişemediği Akdeniz’ in sıcak iklimli bölgelerinde de önemini korumaktadır.

Memleketimizde armut yetiştiriciliği hemen bütün bölgelerimize yayılmıştır (Özbek 197.

Bugün dünya üzerinde 2000 yılında 1.541.733 ha. alanda 16.981.168 ton armut üretilmektedir ( Anonim, 2002 )



ARMUDUN SİSTEMATİĞİ VE GENOLOJİSİ


Armutlar, Rosales takımının, Rosaceae familyasının, Pomoideae alt familyasından Pirus cinsine girer. Bu cins içerisinde 13 tür önem kazanmıştır. Bu 13 türü kökenlerinin, Doğu ( oriental ), Batı ( occidental ) oluşuna göre iki büyük grup içerisine toplamak mümkündür. Doğu armutlarının asıl köken alanı Çin, Mançurya, Kore ve Sibirya teşkil eder. Doğu armutlarının meyve kalitesi hiçbir zaman batı grubuna giren armutlar kadar yüksek kaliteli çeşitler vermemişlerdir.

Doğu armutları ; Pirus Serotina Rehder, Pirus Ussirensiensis Maximovicz vb.



Batı armutları

Bu gruba dünyanın çeşitli yerlerinde yetiştirilen ve içerisinde önemli kültür çeşitlerini toplayan armutlar girer.

Pirus communis L. ; Orta – Doğu Avrupa’ dan Anadolu, Kafkasya ve Türkistan’ a kadar uzayan geniş bir bölge içerisinde yayılmıştır. Kültür armut çeşitlerinin meydana gelişinde en önemli rolü bu tür oynamıştır.

Pirus elagrifolia ; Ahlatın anavatanı Anadolu’ dur. Yayılma alanı buradan Transkafkaslar üzerinden Kırıma kadar uzar. Arit iklim şartları uymuş ve memleketimiz bir çok bölgesinde yetişir.

tabii veya suni melezlemelerden ve türler arasındaki hibrisdasyonlardan meydana gelmişlerdir. ( Özbek, 1978 )

KAFKASYA GEN MERKEZİ : Bu gen merkezinde, P. Cummunis L. bir çok kültür çeşitlerinin doğrudan doğruya meydana gelişinde rol oynadığı gibi; bu türün ssp. Piraster ve ssp. Nivalis ile ve yine her iki alt türün ssp. Salvifolia ile tabi olarak hibritlenmesi sonucunda da bir çok çeşit ortaya çıkmıştır.

TÜRKİSTAN GEN MERKEZİ : Pirus communis L. bu gen merkezinde soğuklara dayanıklı olan Doğu armutlarından P. Ussuriensis ve P. Serotina ile birleşerek çok değişik formlar teşkil etmiştir.

ÇİN GEN MERKEZİ : Yine bu merkezde yetişen P. Serotina ve S. Ussuriensis Doğu kültür çeşitlerini meydana gelmesinde önemli rol oynamıştır ( Güleryüz, 1979 )



ARMUTLARIN POMOLOJİK BAKIMDAN SINIFLANDIRILMASI


Dünyadaki armut çeşitlerinin sayısının 5000’ den fazla ve Türkiye’ de yetiştirilenlerin sayısının ise 640 dolayında olduğu tahmin edilmektedir. Bu zenginlik içinde armut çeşitleri, Diel – Lucas pomolojik sisteminde 15 grup altında toplanmışlardır. Ancak bu sistem de elmada olduğu gibi sistematik ve belirli morfolojik karakterlere dayanan bir sistem değildir.

Arumtlar; Yağ Armutları, Yarım Yağ Armutları, Bergamotlar, Yarı Bergamotlar, Yeşil Uzun Armutlar, Sürahi Armutları, İri Armutlar, Paslı Armutlar, Misket Armutları, Erimez Armutlar, Tarçın armutları, Uzun Hoşaf Armutları, Yuvarlak Hoşaf Armutları, Uzun Şıra Armutları ve Yuvarlak Şıra Armutları şeklinde gruplandırılmışlardır (Soylu, 1997 ).

Bu 15 grup içerisinde toplanan armut çeşitlerinden ilk 11 gruba girenler sofralık, son 4 gruba girenler ise sanayi armutlarıdır.

[Livadi]

Bazı Armut Çeşitlerinin Özellikleri

AKÇA
Orijini : Anadolu
Sinonimi : İstanbul Akçası, Dikenli Akça, İstanbul Armudu.
Ağaç Özellikleri : Ağaçları kuvvetli büyür ve yarı dik gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi küçük, kısa boyunlu, alt kısmına doğru geniştir. Kabuğu yeşil, yeme olumunda yeşilimsi sarı renkte ve incedir. Meyve eti beyaz, az kumlu, orta derecede sulu, az tatlı olup kalitesi orta – iyidir.
Hasat Olumu : Temmuzun başında toplanır
Tozlayıcılar : Mustafabey, Williams, Passa Crassane
Düşünceler : Saklamaya bir hafta on gün dayanır. Biraz geç meyveye yatar. Ayva anacı ile iyi uyuşur.

MUSTAFABEY
Orijin : Anadoludur.
Sinonimi : Mustafabey
Ağaç Özellikleri : Ağaçları kuvvetli büyür ve yarı dik gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi küçük boyun kısmı akçadan daha uzun, alta doğru geniştir. Kabuğu kalınca olup zemin rengi sarımsı yeşil, yeme olumunda sarı, güneş gören tarafı kırmızıdır. Meyve eti beyaz, az kumlu, orta sulu, tatlı ve aromalı olup kalitesi ortadır.
Hasat Olumu : Temmuzun ikinci haftasında toplanır.
Tozlayıcılar : Akça, Passa Crassane, Duchesse d”Angloume
Düşünceler : Saklamaya uzun süre dayanmaz

WİLDER
Orijini : ABD orijinli olup 1884 de bulunmuştur.
Sinonimi : -
Ağaç Özellikleri : Ağaçları kuvvetli büyür ve dik gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi küçük – orta iri, meyve şekli konik, alt kısmı geniş düz, kısa ve kalın boyunlu, armut biçimindedir. Meyve kabuğu ince yeme olumunda zemin sarı olup güneş gören taraf kırmızıdır. Meyve eti beyaz renkli, tereyağ tipinde, az sulu ekşimsi tatlı olup kalitesi iyidir.
Hasat Olumu : Temmuzun ikinci haftasında toplanır.
Tozlayıcılar : Akça, Mustafabey, Passa Crassane Beurre Hardy
Düşünceler : Hasat geç kalınırsa yeme olumu ilerledikçe kepekleşir.

BEURRE PRECOCE MORETİNİ
Orijini : Coscia X Williams melezi olup 1956 da İtalyada elde edilmiştir.
Sinonimi : Butirra Precoce Morettini
Ağaç Özellikleri : Ağaçları kuvvetli büyür ve yarı dik gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi orta iri – iri, şekli oval alta doğru genişler ve armut biçimindedir. Meyve kabuğu ince, düz, mat ve az mumlu olup, yeme olumunda zemin rengi yeşilimsi sarı, güneş gören tarafı pembe kırmızıdır. Meyve eti beyaz renkli, ince dokulu, tereyağ tipinde, gevrek, çok sulu, hafif ekşimsi olup kalitesi çok iyidir.
Hasat Olumu : Temmuzun üçüncü haftasında toplanır.
Tozlayıcılar : Abba Fetel, Ankara, Coscia, Santa Maria, Passa Crassane
Düşünceler : -

COSCİA
Orijini : İtalyadır.
Sinonimi : S. Cristoforo, S. Domenico
Ağaç Özellikleri : Ağaçları kuvvetli büyür ve dik gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi orta iri, konik, boyun kısmı kısa, alta doğru genişler. Meyve kabuğu kalın açık yeşil renkte olup yeme olumunda açık sarıdır. Bazen güneş gören tarafı kızarır. Meyve eti, beyaz, tatlı, sulu ve çok az kumlu olup kalitesi iyidir.
Hasat Olumu : Temmuz sonunda toplanır.
Tozlayıcılar : Williams, Ankara, Akça, Passa Crassane
Düşünceler : Ayva ile uyuşmaz

SANTA MARİA
Orijini : Willliams X Coscia melezi olarak 1951 de İtalya”da bulunmuştur.
Sinonimi : -
Ağaç Özellikleri : Ağaçları orta kuvvette büyür ve dik olarak gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi iri – orta iri, boyun kısmı uzunca, alta doğru genişler, armut biçimindedir. Meyve zemin rengi yeme olumunda çok açık sarı olup bazen güneş gören tarafı pembe – kırmızıdır. Meyve eti beyaz, orta sulu, az tatlı olup kalitesi ortadır.
Hasat Olumu : Temmuz sonu Ağustos başında olgunlaşır.
Tozlayıcılar : Abba Fetel, Beurre Precoce Morettini, Williams, Passa Crassane
Düşünceler : Yeme kalitesi iyi olmakla beraber yeme olumundaki rengi ve görünüşü caziptir. Uzun süre depolanabilir.

DR. JULE GUYOT
Orijini : Fransa orijinli olup 1870 de bulunmuştur.
Sinonimi : Guyot, Limonere.
Ağaç Özellikleri : Ağaçları zayıf – orta kuvvette büyür ve yarı dik gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyve iri, boyun kısmı kalın, alta doğru geniş armut biçimindedir. Meyve kabuğu orta kalınlıkta, yeme olumunda sarı olup bazen güneş gören tarafı kırmızıdır. Meyve eti beyaz, çok sulu ve tatlı olup kalitesi çok iyidir.
Hasat Olumu : Ağustosun ilk haftasında toplanır.
Tozlayıcılar : Williams, Beurre Bosc, Abba Fetel
Düşünceler : Ayva ile uyuşmaz.

[Livadi]

STARKRİMSON
Orijini : ABD orijinli olup Clapps Favorit çeşidinin tomurcuk mutasyonudur.
Sinonimi : Starkrimson
Ağaç Özellikleri : Ağaçları orta kuvvette büyür ve yayvan gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi iri, konik, orta kısmı geniş armut biçimindedir. Meyve kabuğu koyu ve donuk kırmızı renkte olup yeme olumunda rengi açılır. Meyve eti beyaz sulu ve tereyağ tipinde, tatlıdır. Yeme olumu süresi kısa olup ileri olgunlukta çekirdek evi etrafından başlayarak meyve eti kararmaktadır.
Hasat Olumu : Ağustosun ikinci haftasında toplanır.
Tozlayıcılar : Williams, Passa Crassane
Düşünceler : Hasat geciktirilirse çekirdek evi kararması arttığı için hasat zamanı iyi tayin edilmelidir.

WİLLİAMS
Orijini : İngiltere orijinli olup 1770 de bulunmuştur.
Sinonimi : Hamdi Sükkari, Frenk Armudu, Barlett, Williams Bon Cretien, Williams Christ Vilmos
Ağaç Özellikleri : Ağaçlar gençken dikine kuvvetlice büyür, verim başlayınca gelişme yavaşlar ve yayvanlaşır.
Meyve Özellikleri : Meyvesi orta iri – iri konik, boyunlu, orta kısmı geniş armut biçimindedir. Meyve kabuğu açık yeşil, ince, sap çukuru çevresi paslı, yeme olumunda sarı renktedir. Meyve eti beyaz, ince dokulu, tereyağ tipinde , çok sulu, tatlı ve aromalı olup kalitesi mükemmeldir. Sofralık, kurutmalık ve konservelik olarak kullanılmaktadır.
Hasat Olumu : Ağustosun üçüncü haftasında toplanır.
Tozlayıcılar : Akça, Mustafabey, Dr. Jule Guyot, B. Bosc, Comice, Passe Crassane, B. Hardy.
Düşünceler :Ayva ile uyuşmaz

TRİUMPH DE VİENNE
Orijini : Fransa orijinli olup, 1874 de bulunmuştur.
Sinonimi : Trionfo di Vienne, Triomphe de Vienne
Ağaç Özellikleri : Ağaçları orta kuvvette büyür ve yayvan gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi iri, konik, uzunca armut biçimindedir. Meyve kabuğu yeşilimsi sarı renkte, dağınık paslı, yeme olumunda koyu sarıdır. Meyve eti çok sulu, tatlı, kendine has aromalı ve kalitesi çok iyidir.
Hasat Olumu : Ağustosun üçüncü haftasında toplanır.
Tozlayıcılar : Williams, Dr. Jules Guyot, Passe Crassane
Düşünceler : Ayva ile uyuşmaz.

GRAND CHAMPİON
Orijini : ABD orijinli olup, Gorham çeşidinin tomurcuk mutasyonudur.
Sinonimi : -
Ağaç Özellikleri : Ağaçları kuvvetli büyür ve yayvan gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi orta iri – iri, yuvarlakça alt kısma doğru geniş, hemen hemen boyunsuzdur. Meyve kabuğu ince mat olup bütün yüzeyi sıvama paslıdır.
Hasat Olumu : Ağustos sonunda toplanır
Tozlayıcılar : Akça, Mustafabey, Williams, Beurre Hardy, Passe Crassane.
Düşünceler : Ayva ile uyuşur.

DEVECİ
Orijini : Anadolu
Sinonimi : -
Ağaç Özellikleri : Ağaçları orta kuvvette büyür.
Meyve Özellikleri : Meyvesi iri-çok iri, basık,alt kısmı geniş, boyunsuzdur. Çiçek çukuru derindir. Meyve yüzeyi hafif girintili çıkıntılı olup kabuğu ince, zemin rengi sarı, passız, bazen güneş gören yüzü pembe- kırmızıdır. Meyve eti beyaz, gevrek, sulu, az, tatlı ve kalitesi ortadır. Yeme olumunda fazla yumuşamaz.
Hasat Olumu : Ekimin 3. haftasında toplanır.
Tozlayıcılar : Akça, Devoe, Passe Crassane, B. Precoce Moretini, Packham’s Triumph ve June Gold’ dur.
Düşünceler :

PASSE CRASSANE
Orijini : Fransa olup, 1845’ de bulunmuştur
Sinonimi : Edel Crassane, Passa Crassane, Passe Crassana.
Ağaç Özellikleri : Orta kuvvette büyür ve yarı dik gelişir.
Meyve Özellikleri : İri, yuvarlak, alt kısmı daha geniştir. Meyve kabuğu paslı, kalın önce yeşil, yeme olumunda sarıdır.meyve eti beyaz, az kumlu, çok sulu, ekşimsi ve aromalı olup, kalitesi iyidir.
Hasat Olumu : Eylülün sonunda toplanır
Tozlayıcılar : Williams, Doyenne du Comice, Abbe Fetel ve Duchesse d’ Angouleme
Düşünceler : Uzun süre saklamaya elverişlidir, ayva ile iyi uyuşur.

ABBE FETEL
Orijini : Fransa olup, 1866’da bulunmuştur.
Sinonimi : Abate Fetel.
Ağaç Özellikleri : Ağaçları zayıf – orta kuvvette büyür ve dik gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi iri, konik, boyun kısmı çok uzundur. Meyve kabuğu kısmen paslı, ince yeme olumunda koyu sarıdır. Meyve eti beyaz, çok sulu, tereyağ tipinde ve tatlı olup, kalitesi çok iyidir.
Hasat Olumu : Eylülün ilk haftası.
Tozlayıcılar : B. Precoce Moretini, Coscia, B. Bosc, B Clairgeau, Williams, Duchesse d’Angouleme,.
Düşünceler :

BEURRE BOSC ( KAİSER ALEXANDER )
Orijini : Fransa olup, 1819’ da bulunmuştur.
Sinonimi : Bosc, Kaiser Alexander, Imperatore, Alassandro, Beurre rose, Kaiserkrone, Paradis d’automne ve Carafon de Bosc.
Ağaç Özellikleri : Ağaçları kuvvetlice büyür ve yarı dik gelişir.
Meyve Özellikleri : Meyvesi orta iri – iri, konik, alt kısmı geniş, boyun kısmı uzun ve sapa doğru incelir. Meyve yüzeyi pas kaplı olup yeme olumunda rengi altın sarısıdır. Meyve eti beyaz, sulu, tereyağ tipindedir. Bazen çok az kumlu da olabilir.
Hasat Olumu : Eylülün ikinci haftası.
Tozlayıcılar : Williams, Doyenne du Comice, Passe Crassane, Duchesse d’Angouleme.
Düşünceler : Stony pith virüs hastalığına hassastır. Ayva ile uyuşmaz.

[Livadi]

ARMUDUN MORFOLOJİK VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ

A. MORFOLOJİSİ

Habitüsü : Armut ağacı daha çok dikine büyür. Doruk dalının yukarıya doğru uzaması ve yanlara doğru dallanmasıyla, çeşitlerde taç bir pramit şeklini alır.
Armutlarda gövde rengi genel olarak koyu gridir. Bununla beraber, gerek kabuk rengi ve gerek borkelerin şekil ve kalınlıkları çeşitlere göre değişir ( Özbek, 1978 ).
Tohumdan yetişen armut bitkilerinde kök kazık kök şeklindedir ve derinlere gider. İyi topraklarda ve sulanan yerlerde yan ve saçak kök oluşumu iyidir ( Soylu, 1997 )

Dallar : Armutlarda dallar elmada olduğu gibi odun ve meyve dalları olarak ayırt edilir. Meyve dalcıklarından topuz, kargı ve dalcıklar elmalardakine benzerse de burada daha genç dalcıkların erken meyveye yattıkları da unutulmamalıdır. Bundan başka armutlarda keselere elmalardan daha çok rastlanır ve bu dal şekli bir kısım çeşitlerde çok yaygındır. Armutlarda dalcıklar elmalardan farklı olarak çoğunlukla tüysüzdür (Özbek, 1978 ).

Gözler : Armutlarda yaprak, sürgün ve çiçek olmak üzere üç tip göz vardır. Yaprak gözleri bir yıl önceki yaprakların koltuklarında teşekkül eden ince gözlerdir. Açıldıklarında tek tek yapraklar meydana gelir.
Sürgün gözleri daha çok dalcıkların uçlarında tepe tomurcuğu halinde olur. Uyanmaları ile kısa ve uzun sürgünler meydana gelir. Böylece dalcıkların büyümeleri ve tacın dallanması temin edilir.
Meyve gözleri dalcıkların uçlarında ve aza sayıda olarak bazı çeşitlerde yaprak koltuklarında hasıl olur. Sivrice uçları, keskin kenarları ve tüysüz oluşları ile elmalardan kolaylıkla ayrılır,
Çiçek gözleri armutlarda da karışıktır. Yani bunlarda da bir göz içerisinde hem çiçek ve hem de yaprak yerleri vardır. Böylece çiçekler açıldıkları zaman ağaçta yapraklanma da olur (Özbek, 1978 ).
Meyve : Yalancı meyve olup elmada olduğu gibi ovaryum ile çanak ve taç yapraklar ve stamenlerin alt kısımlarının birleşimi olana dokuların ( accessory ) birlikte gelişmeleriyle meydana gelmektedir. Bazı çeşitlerin meyvelerinde ise taş hücreleri meydan gelir ve bunlar, meyve yenirken kumluluk hissi uyandırırlar. Taş hücrelerinde oluşumu çeşide bağlı olduğu kadar, toprak koşullarıyla da ilgilidir .
Döllenme Biyolojisi : Armut çeşitlerinden bazıları kendine verimli olarak bilinirse de yüksek bir meyve tutumu ve verimlilik sağlamak için karşılıklı tozlaşma gereklidir( Soylu, 1997).

5.ARMUDUN EKOLOJİK İSTEKLERİ

A- İKLİM İSTEKLERİ

Armut bir mutedil iklim ağacıdır. Elmaya göre soğuklara daha az dayanıklı olduğundan kuzey yarım küresinde 55 enlem derecesinden daha yukarılara çıkamaz. Yükseklik bakımından da, elmaların yetiştiği fazla yüksek yerlerde bulunmaz. ( Güleryüz, 1979 ). Armut ağacı - 25 ila – 30 o C dereceye kadar dayanırsa da uzun süren şiddetli soğuklarda, özellikle nemlice olan topraklarda, ağaçlarda sürgün uçları donar. Armut çiçekleri – 2.2, ufak meyveleri –1.1 o C derecede dondan zarar görür ( Özbek, 1978 )

Armut çiçek tomurcuklarının farklı gelişme dönemlerindeki dona dayanımları ( OC )

Uyanan Tomurcuk Patlayan Tomurcuk Sıkı
Demet Tam Beyaz Tomurcuk İlk
Çiçek Tam
Çiçek Çiçek
Sonrası
% 10 ölüm için -9.4 -6.7 -4.4 -3.3 -2.8 -2.2 -2.2
% 90 ölüm için -18.0 -14.0 -9.4 -5.6 -5.0 -4.4 -4.4

Bu değerler Bartlett içindir, Anjou çeşidi de hemen hemen aynı dayanım düzeyindedir (Soylu, 1997 ).
Armutlar genel olara 7 o C nin altında 1000 – 2300 saat soğuklamaya ihtiyaç gösterirler. Bu türü bir çok çeşitlerinde en yüksek kaliteli, meyveler yazları sıcak ve kurak yerlerde olur. Armudun elmaya göre daha fazla bir ortalama sıcaklık istediği görülür. Bu yüzden Akdeniz ikliminin hakim olduğu bölgelerde, elmaya göre daha ekonomik olarak yetiştirilir (Güleryüz, 1979 )

B- TOPRAK İSTEKLERİ

Armut toprak bakımından fazla seçici değildir. Bununla beraber, toprak ne kadar derin, geçirgen, sıcak ve besin maddelerince zengin olursa ağaçların gelişmeleri de o kadar iyi ve verimleri o nispette yüksek olur
Buna göre bol verim ağaçlar ve yüksek kaliteli meyveler elde edebilmek için en iyi topraklar derin, sıcak, iyi drene edilmiş tınlı topraklardır ( Özbek, 1978 ).
Armutlar için, 46 – 63 cm derinliklerdeki bir toprak profili yeterli olmakla birlikte, biraz daha az derin topraklarda alt tabakanın kök gelişimine müsaade etmesi gerekir ki böylece kökler alt kısımlardan nem sağlayabilsinler. Armut bahçesi kurarken en sakınılması gereken topraklar yüzlek kireçli topraklar, kuvvetli alkali topraklar veya alt toprak tabakalarına doğru yüksek oranda kireçli su bulunduran topraklardır ki böyle yerlerde ayva üzerine aşılı armutlar, demir noksanlığından büyük zarar görürler.
Armutlar, topraktaki organik madde miktarının oldukça yüksek olmasını severler. Bu bakımdan zayıf toprakları çiftlik gübresiyle takviye etmek gerekir ( Soylu, 1997 ).

[organik memo]

Dünya armut üretimi son verilere göre yaklaşık 18 milyon ton civarındadır. Bu üretimin yarıdan fazlasını Çin (9 milyon ton) kalan miktarını ise diğer ülkeler (İtalya, A.B.D., İspanya, Arjantin, Almanya, Güney Kore, Japonya ve Türkiye (360.000 ton) üretmektedir. Ağaç sayısı ve üretim miktarlarında son yıllarda gözle görülür derecede bir düşüş yaşanmakta ve bunun en önemli nedenlerinden birisi olarak ta Armut Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora) hastalığı gösterilmektedir.

EKOLOJİK İSTEKLER

İklim: Ağaçların dinlenme döneminde –20, -25 oC kış soğuklarına kısa süreli olarak dayandıkları bilinmektedir. Fakat bu süreler ne kadar kısa olursa zararlanma da o oranda az olur. Özellikle kış soğukları riski olan bölgelerde gübreleme ve sulama programlarının dikkatli bir şekilde planlanması gerekmektedir. Armut çeşitlerin bir çoğu düzenli çiçek açabilmek için mutlaka kış dinlenme döneminde 7.2 oC ‘nin altında toplam 1000 – 1500 saatlik bir sıcaklık toplamına ihtiyaç duyarlar. Eğer bu ihtiyaçları karşılanamazsa çiçeklenme düzensiz olur veya çok az gerçekleşir. Kaliteli meyve elde etmek için yetiştiriciliğin ılıman iklimlerde yapılması tavsiye edilir.

Toprak: Armut yetiştiriciliğinde kullanılan anaca göre değişmekle birlikte; kumlu topraktan killi toprağa kadar bir çok toprak tipinde bahçe kurulabilir. Fakat toprak pH’sının 6 - 7 civarında, geçirgen, derin, sıcak ve organik madde miktarının yüksek olması istenir. Aşırı kumlu ve kuru topraklarda meyve kalitesi bozulur.

ANAÇLAR

Armut yetiştiriciliğinde en çok uygulanan ve en güvenilir yöntem aşılı fidan ile üretimdir. Ülkemizde armut için ilk kullanılan anaçlar; doğada yabani olarak bulunan ahlat ve armutlar olmuştur. Bundan sonra yoğun olarak fidan üretimine geçilmiş ve anaç olarak; Armut çöğürü , Armut klon anaçları ile birlikte Ayva klon anaçları (özellikle Quince-A) kullanılmaya başlanmıştır. Quince -A ‘nın avantajı küçük ağaçlar meydana getirmesi ve düzenli sulandığı taktirde daha kaliteli meyveler oluşturmasıdır. Bunun yanında Quince-A nın dezavantajı; bazı çeşitlerle aşı uyuşmazlığı göstermesidir. Uyuşmazlık gösteren çeşitler için özellikle ülkemizde Beurre Hardy çeşidi ara anaç olarak kullanılır.

Quince –A Anacı İle

Uyuşan Çeşitler

Uyuşmayan Çeşitler

Beurre Hardy

Old Home

D.d.Comice

Abbe Fetel

Santa Maria

Conference

Akça

Passe Crassane
Williams

Coscia

Beurre Bosc

Dr.J.Guyot

Starkrimson

Farmingdale

Deveci

Asya Armutları


Yapılan çalışmalar sonucunda bu olumsuzluğu ortadan kaldıran ve armut çeşitlerinin büyük bir çoğunluğu ile aşı uyuşmazlığı göstermeyen BA - 29 ayva klon anacı da kullanılmaya başlanmıştır. Ayva ve armut anaçlarının büyük bir çoğunluğunun armut ateş yanıklığı hastalığına hassas olmaları nedeniyle kullanılan anaçlarda da değişiklikler ortaya çıkmıştır. A.B.D.’de yapılan ıslah çalışmaları sonucunda Old Home ve Farmingdale çeşitlerinin melezlenmesi ile bu hastalığa yüksek oranda dayanıklı olan OH X F serisinin klon anaçları üretime sunulmuştur.

ÇEŞİTLER

Avrupa grubu çeşitler; June Beauty, Akça, June Gold, Wilder, Mustafabey, B.P. Morettini, Coscia, Santa Maria, Dr. Jules Guyot, Starkrimson, Williams, Triumph de Vienne, Grand Champion, Beurre Bosc, Beurre Hardy, Doyenne du Comice, Ankara, Passe Crassane ve Deveci olarak sayılabilir.

Kieffer, Magness, Orient, Moonglow, Warren, Ayers, Potomac, Maxine, Tyson, Honey Sweet, Hood, Fan Stil ve Monterry çeşitleri ise armut ateş yanıklığı hastalığına kısmen veya dayanıklı olan çeşitler olarak bilinmektedirler.

Asya grubu çeşitler; Shinko, Shinseiki, 20 th Century, Chojuro, Magietsu, Kasui, Atago, Korean Giant, Hosui, Niitaka, Olympic, Yoinashi ve Ya Lii bu grubun çeşitlerinden bazıları olarak verilebilir.

BAHÇE KURMA

Seçilmiş olan bahçe yerinin; armut ağacının tüm isteklerini karşılayacak nitelikte ve iyi bir toprak hazırlığının da yapılmış olması şarttır. Eğer toprak hazırlığı iyi yapılmamış ise fidan çukurlarının geniş açılması fidanın gelişmesi yönünde mutlaka olumlu etki sağlayacaktır. Kapama armut bahçesi kurulacağı zaman mutlaka sağlıklı, ismine doğru, aşılı ve bir yaşlı fidanların kullanılmasında fayda vardır. Anaç olarak Quince-A kullanılmış ise, ağaçlara verilmesi gereken aralık ve mesafeler, çoğu çeşitler için 3x5 m, armut çöğürü anaç olarak kullanılmış ise 5x7 m önerilmektedir. Bu aralık ve mesafeler çeşide, toprak şartlarına ve uygulanacak olan kültürel işlemlere göre değişebilir. Son yıllarda bazı ülkelerde belirttiğimiz aralık ve mesafelerden daha sık (0.6 - 0.8 x 4 m) armut bahçeleri de kurulmaya başlanmıştır. Dikim budaması yapılan fidanların ılıman iklimlerde aşı yeri toprak üzerinde kalacak şekilde Kasım – Ocak ayları arasında dikilmeleri tavsiye edilir. Daha soğuk olan bölgelerde ise fidan dikimi Şubat ve Mart aylarında yapılmalıdır. Dikim sırasında bahçede sağlıklı bir tozlanma ve döllenme için mutlaka aynı dönemde çiçek açan çeşit karışımlarına yer verilerek bahçe kurulmalıdır.

KÜLTÜREL İŞLEMLER

Toprak İşleme

Armut bahçelerindeki toprak işleme; açık, örtülü veya yarı örtülü olarak yapılabilir. Açık toprak işlemede; değişik alet ve makinalarla tüm yıl boyunca bahçede yabancı ot çıkışına müsaade edilmez. Sürekli toprak işleme olayı vardır yağışı fazla olan ve meyilli arazilerde uygulanması tavsiye edilmez. Örtülü toprak işlemede ise bahçede herhangi bir toprak işlemesi söz konusu değildir. Sadece aşırı boylanmış olan otlar biçilir veya özellikle ağaç altlarında yabancı ot ilaçları ile düzenli bir mücadele yapılır. Yarı örtülü veya geçici örtülü toprak işlemede ise bahçede toprak işlemenin uygun olduğu ilkbahar ve yaz aylarında işleme yapılır. Sonbahar ve kış aylarında ise bir kez toprak işleme yapılır veya hiç yapılmaz. Anaç olarak ayva veya bodur gelişen diğer klonların kullanıldığı armut bahçelerinde eğer toprak işlemesi yapılıyor ise mutlaka yüzeysel (10 – 15 cm) olmalıdır. Özellikle genç bahçelerde yabancı ot ilacı kullanırken dikkatli olunmalı ve ağaç gövdeleri ilacın etkisinden korunmalıdır. Aksi takdirde genç ağaçların gelişmesi bundan olumsuz etkilenir. Ağaç sürgün ve yapraklarında cüceleşme, alt bölümlerdeki meyvelerde aşırı pas, sonucunda da çürüme meydana gelir.

Gübreleme

Tüm meyve bahçelerinde olduğu gibi armut bahçelerinde de dengeli ve düzenli bir gübreleme yapmak için mutlaka her yıl toprak ve üç yılda bir yaprak analizleri yapılmalıdır. Yapılan analizlerin sonucuna göre de bahçenin gübre ihtiyacı belirlenmelidir. Verilecek olan kimyasal gübreler ağaçların taç iz düşümü içersine ama asla gövdeye ve köklere temas etmeyecek şekilde uygulanmalıdır. Bitkinin daha fazla ihtiyacı olan makro elementler hemen hemen her yıl mikro elementler ise ihtiyaca göre verilmelidir. Armutlarda demir ve bor noksanlıklarına sık rastlanmaktadır.

Budama

Armut yetiştiriciliğinde budama olayına fidanın alınması ile başlanır. Bu nedenle ağaçlara verilmesi düşünülen terbiye sistemleri; anacın ve çeşidin büyüme gücüne, şekline seçilen bahçe yerinin yöney ve toprak tipine, çeşidin meyve iriliğine uygulanacak olan kültürel işlemlere vb. kriterler dikkate alınarak ilk önce belirlenmelidir. Armut ağaçlarının genelinde hakim olan dikine büyüme eğilimi nedeniyle dike yakın olan budama şekillerinin verilmesi ve uygulaması daha kolaydır. Özellikle son yıllarda artan sık dikim nedeniyle bu tip sistemler daha da önem kazanmıştır. Bahçelerde en fazla uygulanan sistemlerden bazıları; doruk dallı, değişik doruk dallı, palmet, kordon (duvar sistemi) vb. olarak verilebilir.

HASAT VE VERİM

Armut meyveleri yeme ve hasat olumu olmak üzere iki farklı dönemde hasat edilirler. Erkenci veya yazlık çeşitler yeme olumunda hasat edilip doğrudan pazara sunulurlar. Güzlük ve kışlık çeşitler ise hasat olumunda ağaçtan toplanırlar ve belirli sürelerle olgunlaştırma odasında bekletilerek yeme olumuna getirilirler. Bu çeşitlerin gönderileceği pazarlar uzak ise bu süreler taşıma esnasında da geçirilebilir.

Hastalık ve Zararlılar

Armut ateş yanıklığı, Külleme, Karaleke, Memeli Pas, Meyve iç kurdu, Armut Yaprak piresi, Armut sülüğü ve kabuklu bitler armut yetiştiriciliğinde en önemli bazı hastalık ve zararlılardır.

[yedekavcı]

şu anda memeli pas hastalığı var armutta acilen hangi ilaçlar ne kadar sıklıkla yapılmalıdır

[Mr.Muhendis]

şu anda memeli pas hastalığı var armutta acilen hangi ilaçlar ne kadar sıklıkla yapılmalıdır

Armutlarda Memeli Pas Hastalığı (http://www.ziraatciyiz.biz/armutlarda-memeli-pas-hastaligi-t3638.html)

Armutlarda Memeli Pas Hastalığı Mücadelesi - PDF (http://www.ziraatciyiz.biz/armutlarda-memeli-pas-hastaligi-mucadelesi-pdf-t2373.html)

Direk olarak bir ilacı adı vermek doğru olmaz. Etken maddeleri aynı ama firmaları farklı olan bir çok ilaç var. Bulunduğunuz yerde bunun için hangi ilaç varsa onu kullanmanızı öneririm. Yukardaki linklerden de Armut Memeli Pas Hastalığı hakkında bilgi alabilirsiniz.